Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 88

ઉપોદઘાત
છે. એ કાશ્યપ સંહિતાને લેખ, ડહનની તથા | જે સંહિતા તે “કાશ્યપ સંહિતા' એવું કર્મધાય. મધુકોશ ટીકામાં ઉતારેલા અગદતંત્રના વિષયવાળા | સમાસને સૂચવતું આ સંહિતાનું જે નામ રાખજે બે શ્લે કે છે, તેને બિલકુલ મળતો નથી; | વામાં આવ્યું છે, તે ખરેખર યોગ્ય જ છે. વળી તે મદ્રાસની કાશ્યપ સંહિતામાં એ બે લેકે
(શ્રી વાગભટકૃત) અષ્ટાંગહૃદયમાં આવતા પણ નથી; તેથી એ કાશ્યપ સંહિતાનો લેખ |
“બલામયપ્રતિષેધ' નામના અધ્યાયમાં વૃદ્ધાશ્યપના કોઈ અગદતંત્રના આચાર્ય જુદા જ અર્વાચીન | નામે તેમજ “કશ્યપ’ના નામે બે ઔષધોગોને કાશ્યપને છે અથવા પ્રાચીન અગદાચાર્ય કાશ્યપના | ઉલેખ કરેલો જોવામાં આવે છે; એમ ત્યાં સંપ્રદાયવાળા કેઈના ઉપદેશને અનુસરનાર કઈક | વૃદ્ધકશ્યપ તથા કશ્યપને+ જુદે જુદે નિશ બીજા જ આચાર્યને છે, એવું અનુમાન થાય છે. | કર્યો છે, તે ઉપરથી અને આ કશ્યપની સંહિતામાં આ ( અતિ પ્રાચીન) કાશ્યપ સંહિતાની છાયાને |
વૃદ્ધકશ્યપે કહેલા વિષયને સંવાદ અથવા મળતાલેશ માત્ર અંશ એ મદ્રાસની કોમારભત્યપ્રસ્થાન સંબંધી કાશ્યપ સંહિતામાં નથી.
* અષ્ટાંગહૃદયના બાલામયપ્રતિષેધ અધ્યાયમાં એમ કશ્યપ તથા કાશ્યપ એ બે શબ્દો એક- | વૃદ્ધકાશ્યપે બતાવેલું આ સમંગાદિ–વૃત આમ લખ્યું બીજાથી જુદા જોવામાં આવે છે, તે કારણે તેમજ छ: समङ्गाध तकीलोध्रकुटन्नटबलाह्वयः । महासहाक्षुद्रसहाઉપર દર્શાવલ એ કાશ્યપ ભલે પ્રાચીન તરીકે મુવિરાટામઃ || #lifસતોયે સાતિઃ જોવામાં આવ્યા છે, તો પણ તેના વિષયોમાં સાધિત વૃતમ્ ક્ષીરમgયુ તિ બંન્તોમલોઢવાનો વિસંવાદ ન લેવાથી કાશ્યપ સંહિતા એ નામે ઉપર | વિવિધાનામાનેતન્દ્ર પૃદ્ધાથવનિર્મિતમ્ II-સમ ગાદર્શાવેલા જે પ્રથે મળી આવે છે, તે અર્વાચીન મજીઠ અથવા રિસામણું ધાવડી, લેધર, નાગરમોથ, જુદા જ ગ્રંથે છે, તેથી અને તે તે કશ્યપને બલા અને અતિબલા નામની બન્ને ખપાટ, મહાસહા, મારીચ” તરીકેનું વિશેષણ પણ જાતું નથી, | સુદ્રસહા, મગ, નાનાં કાચાં બીલાં અને કપાસિયા-એ એ કારણે કોમારભૂત્ય-બાલચિકિત્સાના આચાર્ય | અગિયાર ઔષધદ્રવ્યોને સમાન ભાગે લઈ અધમારીચ કશ્યપ' નામે જુદા જ પ્રાચીન આચાર્ય
કચરાં કરી તેને તેનાથી આઠગણું પાણીમાં છે. અને તેમણે જ પ્રથમ રચેલી આ નવી | કવાથ કરે; પછી તે કવાથ એક ચતુર્થી શ બાકી મળી આવેલી પ્રાચીન કાશ્યપ સંહિતા, બીજી | રહે ત્યારે તેમાં તેનાથી એક ચતુર્થાશ ગાયનું કાશ્યપ સંહિતાઓથી જુદી જ છે, એમ નક્કી થાય | ઘી તેના જેટલા દૂધ અને દહીંના પાણી સાથે છે. આ નવી મળેલી કાશ્યપ સંહિતાને ઉપદેશ તે | મિશ્ર કરી તે પકવવું; પ્રવાહી બળી જતાં પકવ થયેલું મારીચ કશ્યપે જ કરેલ છે, તોપણ તે કશ્યપની આ| એ ઘી નાના બાળકને પાયું હોય તો તે બાળકને સંહિતા છે, એમ તેમણે રચેલ છે એ જણાવનાર | દાંત આવવાથી થતા બધા રોગોને નાશ કરે છે. પ્રત્યય (અળુ ) સાથે પ્રયોગ કરેલ (યુરેન પ્રોજ. | + વળી અષ્ટાંગહૃદયના ઉત્તરતંત્રના ૩૭ માં
સ્થપ-કશ્યપઋષિએ કહેલી સંહિતા વાપી | અધ્યાયમાં ૨૭-૨૮ લેકમાં કાશ્યપે નિર્માણ કરેલ કહેવાય છે. એવા અર્થ યુક્ત) “રથરી' શબ્દ “દશાંગ અગદ ' નામનું સર્વ કીટનાશન ઓષધ સાથે “સંહિતા' શબ્દને સમાનાધિકરણ-કર્મધારય | આમ કહ્યું છે: “વવા શિશુ વિજ્ઞાન શૈધ સમાસ થયા પછી (એટલે કે “યવી વાસી | ગધ્વી . વાઢા વિષા વ્યોષ વિનિતિમાં ચંહિતા-એવા વિગ્રહપૂર્વકને કર્મધારય સમાસ કર્યા | રા#િમાહું વીવા સદવિ ગત II વજ, હિંગ, પછી “ર્મધારયે પૂર્વ કુંવત્'-કર્મધારય સમાસમાં | વાવાડંગ, સિંધવ, ગજપીપર, કાળીપાટ, અતિવિષ, પૂર્વના ઐલિંગ શબ્દને) પુંવભાવ થતાં એટલે | વ્યોષ-સુંઠ, મરી અને પીપર–એ દસ ઔષધોને કે પૂર્વમાં પુલિંગ “જીરાવ' શબ્દ મુકાતાં વાસ્થવી | ચૂર્ણરૂપે એકત્ર કરી બનાવેલ દશાંગ અગદ નામનું સંહિતા-કશ્યપઋષિએ રચેલી સંહિતા એવો અર્થ | ઔષધ પીને માણસ બધાયે કીડાઓના ઝેરને. સ્વીકારીને “યથા સંહિતા'-કશ્યપ મુનિવિરચિત | મટાડી શકે છે.