Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 812

ભૈષજ્ય–ઉપક્રમણીય-અધ્યાય ૩
૭૩૧ સેવેલું ષધ પચતું હોય ત્યારે આટલાં વર્ધનૈઋતુસિંઘા વાગુર્જત લક્ષણો થાય છેઃ બગાસાં આવ્યા કરે, શબ્દ | બાવામિ સ્થિરીભૂતવાસ તિર્નરઃ II સાંભળવા ન ગમે, મેટું સુકાય, બેચેની ધારવિિમઃ rશ્ચાત્ત સાથે થાકૂ જણાય, પરિશ્રમ વિના થાકને અનુભવ વૃદ્ધો મત માતમ પ્રવૃત્તિવાળુ: I હા થાય, નિદ્રા જેવું ઘેન થાય, ઉષ્ટન | બાળક એક વર્ષની ઉંમરનું ન થયું એટલે કે પગે ગોટલા ચડે અને અંગોમાં હોય તે “ક્ષીરપ–ધાવણું કહેવાય; અથવા શિથિલતા થાય. ૬૯
જ્યાં સુધી તે દૂધ પીતું હોય કે ધારણ ઔષધ સેવ્યા પછી ભેજનકાળ
ધાવતું હોય ત્યાં સુધી “ક્ષીર” કહેવાય सृष्टिविण्मूत्रवातानां शरीरस्य च लाघवम् ।
છે. એટલે તે બાલ્યાવસ્થા :ણાય છે તે સાત્તિરાર્ધ વૈરવં સ્ત્ર = II ૭૦ | પછી ૧૬ વર્ષની ઉંમર થાય ત્યાં સુધીના प्रकाङ्क्षा कुक्षिशैथिल्यमन्नकालस्य लक्षणम् ।।
ખોરાક ખ ઈને જીવતા હોય તે બાય (ઔષધ પચ્યા પછી) વિષ્ટા, મૂત્ર તથા
કુમાર અવસ્થામાં રહેલ ગણાય છે, તે નીચેનો વાયુ-અપાન છૂટથી બહાર આવે;
પછી માણસની ધાતુઓ, સત્ત્વ-ને બલ, શરીરનું હલકાપણું થાય, સાફ ઓડકાર
શરીરબલ, વીર્ય તથા પરાક્રમ વધવા માંડે આવે, શરીરમાં સ્વચ્છતા અનુભવાય; હૃદયનું
અને એમ તેની ઉંમર ૩૪ વર્ષની થાય નિર્મળપણું જણાય, ખોરાક લેવાની ખૂબ
ત્યાં સુધી તે માણસ “યુવાવસ્થા ”થી યુક્ત ઈચ્છા થાય અને કૂખની શિથિલતા જણાય
કહેવાય છે; એમ ૩૪ વર્ષ વીત્યા પછી એને ખોરાક ખાવાનો સમય થયેલો જાણો.
પરિણામે ધાતુઓ આદિ સ્થિર થવાથી ૭૦
વર્ષની ઉંમરનો થાય ત્યારે માણસ “મધ્યમ” ઉમરના ત્રણ વિભાગ અને તે પ્રમાણે
અવસ્થાથી યુક્ત થયેલો ગણાય છે, તે પછી ઔષધની માત્રા
ધાતુઓ વગેરે અનુક્રમે ક્ષીણ થવા માંડે છે, वयस्त्रिधा विभज्यादौ मात्रा वक्ष्याम्यतःपरम् ॥७१
તેથી ત્યાં
સુધી અવસ્થાએ પહોંચેલે गर्भबालकुमाराख्यमित्येतत्त्रिविधं वयः।
માણસ વૃદ્ધ ગણાય છે અને જ્યાં સુધી यौवनं मध्यमं वृद्धमेतच्च त्रिविधं पुनः॥७२॥
આયુષની પ્રવૃત્તિ હોય ત્યાં સુધી તે વૃદ્ધ - હવે ઉંમરના ત્રણ પ્રકારો પ્રથમ કહું ! મન્દાત્મા” થઈને જીવન જીવે છે. ૭૩-૭૬ છું અને તે પછી તે તે ઉંમરને અનુસરતી ઔષધની માત્રા પણ હું કહું છું–માણસની
વિવરણ : અહીં આયુષના મુખ્યત્વે ત્રણ પહેલી ગર્ભાવસ્થા, બીજી બાલ્યાવસ્થા અને
વિભાગે કરી બતાવ્યા છે, તેમાં ૧-૩૪ વર્ષ
સુધીની. યુવાવસ્થા, ૩૪-૪૦ વર્ષ સુધીની મધ્યમાં ત્રીજી કુમારાવસ્થા જાણવી; એ જ પ્રમાણે
વસ્થા અને તે પછી ૭૦ મા વર્ષથી માંડી આયુષ ઉંમર પણ ત્રણ પ્રકારની સમજવી–પહેલી
પૂરું થાય ત્યાં સુધીની વૃદ્ધાવસ્થા જણાવી છે. યુવાવસ્થા, બીજી મધ્યમ અવસ્થા અને ત્રીજી
તેમાં યુવાવસ્થાના બે ભાગો દર્શાવ્યા છે–એક તે વૃદ્ધાવસ્થા. ૭૨
ધાવણ ધાવે ત્યાં સુધીની બાલ્યાવસ્થા ગણી છે અવસ્થા કે ઉમર વિ
અને તે પછીની ૧૬ વર્ષ સુધીની બીજી કુમારાવર: ક્ષીરઃ સાઘાવત્ પિતિ વા યા | વરથા જણાવી છે; અને તે પછી ૧૭ થી ૩૪ વસ્તારમણી થાવત્ જોડાવાવ li3 | વર્ષ સુધીની યુવાવસ્થા કહી છે; અને તે પછી અન્ના સંર્વ પદ્ય સ્થાત્ મારે વસિથિતઃ | ૩૫ થી ૭૦ વર્ષ સુધીની મધ્યમાવસ્થા અને ૭૦ મત ઘરે ઘાતુરવીર્યપામૈ: ૪ | | થી આયુષ પૂરું થાય ત્યાં સુધી વૃદ્ધાવસ્થા જણાવી