________________
નસ્તકમીયા સિદ્ધિ-અધ્યાય ૪ થે
૬૦૫.
અજીર્ણ કે અપચો થયો હોય, જેને વાયુ. | નસ્યના નિષેધવાળી અવસ્થામાં નસ્ય ને રોગ, મસ્તકનો રોગ કે વર આવ્યો | આપવાથી થતા રોગો હેય, જેણે કઈ શ્રમ કર્યો હોય, જેને | પથ પતિવતો નર્યા રાશિ?માથાબોળ નાહવાની ઈચ્છા હોય તેમ જ | રોકાવBસે.. ઇતિરાજે શાળાજેણે તરતમાં માથાબોળ સ્નાન કર્યું હોય | ઘાસપૂતિના રસોર્સીસ( મિમિન ?)નાણાસિ | તેને આપવું ન જોઈએ; તેમ જ ઘણું |
अजीर्णप्रतिश्याये पाॉपरोधकण्ठोद्ध्वंसकासઆવશ્યકતા ન હોય તે રજસ્વલા સ્ત્રીને | ગ્લાસરછદ્રવારોવવા તથઃ | શિક્ષાતત્ત્વ પણ ઉપર કહેલું નસ્યકર્મ કરવું નહિ. વળી
...............(ડર્ધા)વમેવરાશિનારી
वातज्वरादिषु तानेव रोगान् संतनोति । रजનાનાં બાળકને બહુ ઉતાવળ કરી જે તે
स्वलाया ऋतुापद्यते । शुद्धस्नाताया योनिનસ્ય આપ્યું હોય તો એ તેના પ્રાણ- હરિસ્થિતિ | fમણા હીનાથ......... ને રેકે છે-મૂંઝવી નાખે છે; તેની | ધાતાજો શુમુશ્ચિત મહી કૃષિબધી ઇંદ્રિયોને સંતાપ ઉપજાવે છે અને तस्य कासश्वासकफच्छर्दयः । अथ खल्वेषां તે ઉપરાંત શ્વાસ-હાંફણ, કાસ-ઉધરસ, यथार्थमौषधमुपदेक्ष्यामः-रूक्षं स्निग्धं वोभयं हि હેડકી, લાલાસ્ત્રાવ કે કફની લાળોને સાવ
નરંતર્મ..........(તે) ā ā વિક્ષિત્રિચાલુ કરાવે છે, વાણીનું ગ્રહણ એટલે કે
तमविरुद्धम् । अयं चात्र विशेषः-मृद्वीकादाडि
मजम्ब्वाम्रमुस्ततं कषायं शीतं तं पूर्त બોલતાં બોલતાં વાણુના અટકવારૂપ રોગને
સૌર gછFા પૂર્વવા... . તથા આયાસ-પરિશ્રમ-થાકને પણ ઉપજાવે
प्रशस्यते । रक्तशालिमुद्गमण्डसैन्धवोष्णभोजनं છે અથવા નાનાં બાળકને અતિશય ઉષ્ણ | ર ઢgવાપી વનાનિ ચ ધૂપગરમ નસ્ય જો અપાય તે દાહ ઉપજાવે | ધૂમપાને ૨ પ્રતિ મિતિ ઉષિતોહા છે; ત્રણ–ચાંદાં-ગૂમડાં કે સૂર્યાવર્ત–આધા
........ શીશીનો રોગ ઉપજાવે છે; તેમ જ ઘણું | જે માણસે તરતમાં પાણી પીધું હોય શીતળ નસ્ય જે નાનાં બાળકને તેને નસ્યકર્મ કરવાથી નાસા સાવ એટલે અપાય તે એ તેને વિષ્ટભ-ઝાડાની કબ | નાકમાંથી કફનું ઝર્યા કરવું; શિરોરોગ એટલે જિયાત કરે છે; તેમ જ ઘણા વધુ | કે મસ્તકના રોગ, માથાનું ભારેપણુ તથા પ્રમાણમાં જે નસ્ય અપાય તો એકવાર કફનો પ્રસેકન્ઝરવું-એ રેગો થાય છે. વળી
જે માણસને થયેલ સળેખમને રોગ પાકી તે પાછું વળે છે–નાકમાંથી પાછું આવે
ગયો હોય તે સ્થિતિમાં જે નસ્યકર્મ કરાય છે; તેમ જ ડા પ્રમાણમાં જે નસ્ય
તો ધ્રાણેદ્રિયને નાશ, નાસિકામાં દુર્ગંધ અપાય તો એ નસ્ય, રોગીને કાયમ શેડો
સેમીંર-મિન્જિનગંગણુંપણું તથા નાસિકાકંટાળો ઉપજાવે છે; તેમ જ એ નાનાં
માં અસ રોગ થાય છે; તેમ જ અજીર્ણ બાળકને અતિશય ઘણીવાર જે નસ્ય એટલે કાચ નવીન સળેખમ હોય છતાં અપાય તે એ બાળકના વાયુને કાપાવ | જે નસ્યકર્મ કરાય તે પડખાનું ઝલાવું, છે અને તે બાળકને જે ઘણું તીક્ષણ કઠવંસ-ગળું બેસી જવું, કાસ-ઉધરસ, નસ્ય અપાય તો કાયમ બુદ્ધિને ભ્રંશ, શ્વાસ-હાંફણ, ઊલટી, જવર, અરોચક તથા ઉન્માદ-ગાંડપણ તથા વાયુ વગેરે દોષોને અરતિ-બેચેની એ નામે રોગ ઉત્પન્ન થાય તે કપાવે છે આ ઉપરથી જ તે તે વિરુદ્ધ છે. જે માણસ માથાબળ નહાયેલ હોય નસ્યકર્મને ઉપચાર પણ કહેવાઈ ગયા છે. તેને જે નસ્યકર્મ કરવામાં તે તેને અધુ