Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 576

દ્રિવ્રણય-ચિકિસિત-અધ્યાય ૧૧ મો
૫૩૫
'तत्र वसामेदोभ्यामभिषन्नशरीरस्य त्रिभिदोषैश्चानुगत. આકારની હોય તેને વિદ્વાનોએ “ કરછપિકા” નામે धातोः प्रमेहिणो दश पिडकाः जायन्ते । तद्यथा- જાણવી.' તે પછી “ જાલિની' નામની ફલીનું તારાવિશ સર્ષવા છવિ રાત્રિને વિનતા પુત્રી ! લક્ષણ અહીં મૂળમાં આમ કહ્યું છે કે જે ફેલી મરિવા મઢની વિદ્યારિત વિધિ જોતિ . તેમાં જે | શિરાઓના સમુદાયથી યુક્ત હોય અને જેમાં નાનાં પ્રમેહના રોગી માણસનું શરીર વસા અને મેથી | નાનાં છિદ્રો પણ હોય તેને “જલિની' નામની યુક્ત બન્યું હોય અને જેના શરીરની ધાતુઓ | ફેલી જાણવી.' ચરકે પણ સૂત્રસ્થાનના ૧૭માં ત્રણે દોષથી અનસરાયેલી હોય તેના શરીર પર | અધ્યાયમાં આ “જલિની' ફેલોનું આવું સ્વરૂપ દશ ફોલીઓ ઉત્પન્ન થાય છે; તે જેમ કે | લક્ષણે કહ્યું છે કે–તા શિરાઝાવતી ત્રિાધન્નાવા શરાવિકા, સર્વપિકા, કચ્છપિકા, જાલિની, વિનતા, મારાથી કાનિસ્તો દુલ્હા હૂકમછિદ્રા રાત્રિની છે. પુત્રિણ, મસૂરિકા, અલજી, વિદારિકા તથા વિદ્ર- જે ફોલી સજજડ હેય, સિરાઓનાં જાળાંથી યુક્ત ધિકા–એ દશ ફેલીઓનાં લક્ષણે આ પ્રમાણે તે હોય, ચીકણુ સ્ત્રાવને અવતી હેય, ખૂબ ફેલાયેલી હોય છે; શરાવિકાનું લક્ષણ એ છે કે-વચ્ચેથી | હેય, જેમાં પીડા અને સોય ભયા જેવી વેદના ઘણું તે દબાયેલી હોય છે. ચરકે પણ સૂત્રસ્થાનના જ થતી હોય તેમ જ જેમાં સૂક્ષ્મ છિદ્રો જણાતા ૧૭મા અધ્યાયમાં “શરાવિકા” નામની ફોલ્લીનું | હોય તે ફોલીને “જાલિની ” નામે જાણવી.” એ પછી લક્ષણ આ પ્રમાણે કહ્યું છે કે-“મન્તોન્નતા મધ્ય- | “ સર્ષ પિકા' નામની ફેલીનું સ્વરૂપ અહીં મૂળમાં નિન્ના રજવાડ્યાન્વિતા રાજવિએ સ્થાત્વિક રાજાવા- | આવું કહ્યું છે કે-જેનો આકાર સરસવના જે
તિસંસ્થિતા . “શરાવિકા' નામની જે ફોલ્લી થાય હોય, જે નાની હોય અને એકદમ પાકી જનારી છે, તે છેડેથી લચી, મધ્યમાં ઊંડી, શ્યામરંગ- હોય અને જેની સંખ્યા ખૂબ વધુ પ્રમાણમાં હોય ની હોઈને કાળાશયુક્ત પીળી, પચપચાપણું તથા તેને “સર્ષપિકા” નામની ફોલ્લી જાણવી.' ચરકે : પીડાથી યુક્ત અને કેડિયાંના જેવી હોય છે, પણ સૂત્રસ્થાનના ૧૭મા અધ્યાયમાં આ ફેલીનું તેથી “શરાવિકા ” એ નામે કહેવાય છે.' એ જ | લક્ષણ આમ કહ્યું છે કે પિતા નાતિમહતી પ્રકારે સુશ્રુતે પણ નિદાનસ્થાનના ૬ ઠ્ઠા અધ્યાયમાં | ક્ષિપ્રાગ મહાજ્ઞા કરી સર્ષવામામિઃ વિટામિશ્રિતા આ પ્રમાણે જ કહ્યું છે. તે પછી “કચ્છપિકા” | મત જે ફેલ્લી ઘણું મોટી ન હોય, જલદી નામની ફેલ્લીનું લક્ષણ પણ અહીં મૂળમાં આમ પાકવાના સ્વભાવવાળી અને ખૂબ પીડાને ઉપજાવતી કહ્યું છે કે જે ફોલી સુંવાળી અને કાચબાની | હેય તેમ જ સરસવના જેવા દેખાવની બીજી પીઠ જેવી ઊંચી હોય તેને “કચ્છપિકા” નામની ઘણું ફોલ્લીઓથી ચારે બાજુ જે છવાયેલી હોય ફોલી જાણવી. ચરકે પણ સૂત્રસ્થાનના ૧૭મા | તેને “સર્ષપી કે સર્ષપિકા' એ નામે જાણવી. આ જ અધ્યાયમાં આ “કચ્છપિકાફેલીનું લક્ષણ આમ કહ્યું | પ્રકારે સુશ્રુતે પણ નિદાનસ્થાનના ૬ ઠ્ઠ અધ્યાયમાં છે કે-“મવાઢાર્તિનિસ્તો મહાવાતુપુરિક | ફસ્ત્ર આ સર્ષ પીનું લક્ષણ આવું જ કહ્યું છે. તે
છપBEામા વિરાછા મતા | જે ફેલી નીચેના પછી અહીં મળમાં “અલ” નામની ફેલ્લીનું ભાગમાં ઊંડી હોય, પીડા તથા સેય ભોંયા જેવી લક્ષણ કહે છે કે જે ફેલી અનેક ઉપદ્રવોથી વેદનાથી યુક્ત હય, જેનું ઉત્પત્તિસ્થાન ખૂબ | યુક્ત હોય અને જલદી પાકવાના સ્વભાવવાળી વિસ્તારવાળું હોય, સ્પર્શમાં જે સુંવાળી તથા | હેય; તેમ જ ચારે તરફ ફેલાવાના સ્વભાવવાળી દેખાવમાં કાચબાની પીઠ જેવી જે જણાતી હેય, હેય તે “અલજી' નામની ફોલ્લી કહેવાય છે. આ તેને “કચ્છપિકા' એ નામે માની છે. સુશ્રુતે પણ સંબંધે ચરકે પણ સૂત્રસ્થાનના ૧૭મા અધ્યાયમાં નિદાનસ્થાનના ૬ ઠ્ઠા અધ્યાયમાં આ સંબંધે આમ | આમ કહ્યું છે કે-ટ્રતિ વવમુલ્યાને તૃwામોર કહ્યું છે કે–સાહી સૂર્મસ્થાના યા છપિયા વુઃ II | કવરપ્રા| વિક્ષસ્થનિરાં સુકવીદ્યારિરિવાચની || જે ફેલી બળતરાથી યુક્ત હોય અને કાચબાના જેવા છે જે ફેલી ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યારે ત્વચાને જાણે