Page Text
________________
ઉપોદઘાત
યમાં સ્વમુખે આમ જણાવે છે કે “હ વહુ મીયું- “અમોગમાયુર્વેદ્રઃ—આ આયુર્વેદ એ પાંચમા વેદ વૈષ્ટિકમુપાકમથર્વવેણ્ય'-આઠ અંગોવાળ આયુ- | તરીકે ગણાય છે.' એવો ઉલલેખ કરતાં આચાર્ય વેદશાસ્ત્ર એ જ આ લેકમાં અથર્વવેદના ઉપાંગ અમુક વિશેષ વિષયનો સંબંધ દર્શાવીને આયુઅથવા ઉપવેદ તરીકે પ્રસિદ્ધ થયેલ ગણાય છે. એમ વેદને અથર્વવેદ સાથે સંબંધવાદ પ્રથમ દર્શાવે ખુદ સુતે આયુર્વેદને અથર્વવેદની સાથે અગાંગી- ' છે; અને તે પછી બધાયે વેદમાં આયુર્વેદને ભાવ દર્શાવ્યો છે; એટલે કે અથર્વવેદ અંગી છે ! લગતા વિષયે ઓછાવધતાપણે મળી આવે છે, તે અને આયુર્વેદ તેનું એક અંગ છે. ચરકે પણ કારણે આયુર્વેદને સર્વ વેદો સાથેનો સંબંધવાદ સૂત્રસ્થાનના ૩૦મા અધ્યાયમાં “તુમ્ ઍન્સાન- પણ કેટલાક આચાર્યોના મતે જણાવીને બ્રહ્મા,
-થવાનામ્ અવે મત્તિજારિયા-ઋગવેદ, અશ્વિનીકુમાર, ઇંદ્ર આદિના સંપ્રદાયની પરંપરા સામવેદ, યજુર્વેદ અને અથર્વવેદની ભક્તિ દ્વારા અનુક્રમે વિકાસ પામેલું આયુર્વેદનું વિજ્ઞાન, અથવા સમાવેશ અથર્વવેદમાં જ કરી શકાય છે,” ! એક સ્વતંત્ર જુદા જ માર્ગરૂપે વિકાસ પામેલું એવો ઉલ્લેખ કરીને આચાર્ય આત્રેય પણ એ હેવાથી બીજા વેદોની પેઠે સર્વને આશ્રય ચરકસંહિતામાં વેદ આદિ ચારે વેદોની સાથે કરવા યોગ્ય છે, અને પુરુષનાં નિશ્ચિત કલ્યાણ આયુર્વેદને સંબધ દર્શાવી “મા” શબ્દ દ્વારા કરવામાં એ આયુર્વેદીય વિજ્ઞાન તત્પર રહેતું અથર્વવેદની સાથે આયુર્વેદને અતિશય નજીકને | જોવામાં આવે છે, તેથી અને જાણવા યોગ્ય સંબંધ જણાવે છે. વળી આ કાશ્યપ સંહિતામાં વિષયોથી વિશેષે કરી સંકળાયેલ હોવાથી પણ પણ ગાયુર્વે: થ વોત્પન્ન ?” આયુર્વેદ કેવી રીતે | બધાય વેદોથી અલગ રહેલા આયુર્વેદને પોતાના ઉત્પન્ન થયો છે એવો પ્રશ્ન કરી તેને આવો | વિષયમાં પ્રધાનપણે પણ સ્વીકાર કરવો યોગ્ય છે, ઉત્તર આપવામાં આવે છે કે, “અથર્વવેત્રોનિક એવા અભિપ્રાયથી મહાભારતને જેમ પાંચમો વેદ પ્રા. ૩ન્નઃ'-અથર્વવેદની ઉપનિષદોમાં આયુર્વેદ ! કહેવામાં આવે છે, તેમ આયુર્વેદને પણ પાંચમા પ્રથમ ઉત્પન્ન થયો છે. એ ઉત્તર આપીને | વેદનું સ્થાન પ્રાપ્ત થાય છે, એમ પોતાના વિચારસૂચવ્યું છે કે, “આયુર્વેદનું પ્રથમ મૂળ અથર્વવેદમાં | માં આરૂઢ થયેલું આયુર્વેદનું પાંચમા વેદનું સ્થાન મળે છે. એમ દર્શાવીને બીજે આ પ્રશ્ન પૂછયો ! છેવટે જાહેર કરેલ છે. છે કે, “+ ર વેટું અતિ ?’ આયુર્વેદ કયા વેદનો
વળી “આયુર્વેમષ્ટમપાકમથર્વવેવસ્થ-આઠ આશ્રય કરે છે ?' એ પ્રશ્નનો ઉત્તર પણ આવો જ અંગવાળો આયુર્વેદ અથર્વવેદનું ઉપાંગ છે” કહ્યો છે કે, “ અથર્વવેતા’-આયુવેદ અથવવેદના | એમ સૂત્રુતના વચનમાં ‘ઉપાંગ ' પદ મૂકીને આશ્રય કરે છે; કારણ કે અથર્વવેદમાં સર્વની છે જેને સાક્ષાત સંબંધ હોય તેને “અંગ” તરીકે રક્ષા, દેવોનાં બલિદાન, દેવોને લગતો હોમ, ઉપ- કહેવાય છે અને તે અંગને જેને સંબંધ હોય શાંતિ...પ્રતિકર્મવિધાન એ જેમ વિશેષે કરી
તે “ઉપાંગ” તરીકે ઉપલકપણે જણાતું હોવાથી દર્શાવેલ છે, તે જ પ્રમાણે આયુર્વેદમાં પણ તે રક્ષા | વેદના બધોયે અંગોમાં આયુર્વેદ પણ એક અંગરૂપ વગેરેને વિશેષે કરી બતાવેલ છે. આયુર્વેદ અથર્વ- છે, અને કાનિ નુ રૂપાાનિ મવતિ –અંગોની વેદને આશ્રય કરે છે, ત્યારે કેટલાક બીજા | પાછળ જ ઉપાંગ હોય છે એમ અનુસંધાન કરી આચાર્યો આમ કહે છે કે, “સનવાન?–આય. | વિદના કાળ પછી શિક્ષા વગેરે વેદના અંગે તરીકે વેદ બધાયે વિદોને આશ્રય કરે છે. એ ઉપ- | જાહેર થયો છે અને તે પછી આયુર્વેદને કાળ ન્યાસ કરી “મા મેવાશ્રયન્ત જેવા ? બધાયે વેદો | વૈદાના ઉપાંગરૂપે પ્રાપ્ત થયેલો છે; એમ સૂશ્રતે આયુર્વેદનો જ આશ્રય કરે છે, એ કારણે અમે આયુર્વેદના કાળને વેદના અંગેના કાળથી અર્વાકહીએ છીએ કે, “ત્ર યજુર્વવસામવેલાથર્વવેચ્ચઃ ચીન તરીકે સિદ્ધ કરેલ છે. એમ કેટલાક વિદ્વાનેરસોગમાયુર્વેદ-ઋગવેદ, યજુર્વેદ, સામવેદ તથા ની દૃષ્ટિએ જોવામાં આવે છે; પરંતુ “કપાક” અથર્વવેદ એમ ચાર વેદ છે, અને તેઓમાં| શબ્દના પ્રયોગથી ઉપલક દૃષ્ટિએ જોકે એમ જણાય
| SR No. | 032596 |
| Book Title | Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri |
| Publisher | Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 1034 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Interfaith |
| File Size | 36 MB |