________________
૪૩૪
કાશ્યપ સંહિતા-શારીરસ્થાન
ધીમે નીચે મોઢે બહાર આવે છે). ૩૯-૪૧ | Fસ્તિીમમા/મવકૃતિ નત્તિ
વિવરણ: આ સંબંધે ચરકે પણ શારીરમાં | નિશ્ચ કાથરેલ્યર્થ થોમ્યુપીમે નમું lies ૮મા અધ્યાયમાં આમ કહ્યું છે કે, અગાધે રચા- | દુર્ત રવિંદ્યાર્મી રિવર્તનમાં स्कुष्ठलालाङ्गलिकीवचा चित्रकचिरविल्वचूर्णमुपाघ्रातु, सा अथास्याः प्रसवश्चेति ततः पर्यङ्कमारुहेत् ॥ ४५ ॥ તમુમુકત્રિત, તથા મૂર્તવ=પૂર્મ વા, તથાથાન્ત- | પ્રીવારમુપધાને વ............ .... ............... रान्तग कटीपार्थपृष्ठसक्थिदेशानीषदुष्णेन तैलेनाभ्यज्या- | જે કાળે ગર્ભનું પાણ શૂળની વેદના નુસુવનવનીયર, નેન તુ કર્મળા પાડવાજાતિ- | સાથે યોનિમાં સારી રીતે વહેતું ચાલુ તે ' (પ્રસવ થવો મુશ્કેલ થાય અને તે વેળા) થાય અને (જન્મવેળા) કાળથી પ્રેરાયેલા
થી ખબ કષાય તે પછી એ કઝાતી) | ગર્ભ, હદય તથા ઉદર–ગર્ભાશયના પ્રદેશને સ્ત્રીને કઠ, એલચી, કલિહારી, વજ, ચિત્રક તથા વિશેષથી છેડી બસ્તિ-મૂત્રાશયની ટોચે ચિરબિલવ-કરંજનું સૂકમ ચૂર્ણ સૂંધવા માટે નીચેના ભાગને નીચેથી ગ્રહણ કરે-ખૂબ નીચે આપવું; એટલે તે સ્ત્રીએ તે ચૂર્ણને વારંવાર આવી જાય, ત્યારે એ પ્રસવપરાયણ થયેલી સંધ્યા કરવું; તેમ જ ભેજપત્રની કે શીશમના | સ્ત્રીને ઘણી નિરુત્સાહ સ્થિતિ ઉત્પન્ન થાય છે સારની ધુમાડી દેવી (એટલે તે ધુમાડીને પણ એવું અને નિમાં ખૂબ પીડા તથા ભેદન એટલે કછાતી સ્ત્રીએ વારંવાર સં યા કરવી.) તેમ જ | કે યોનિ જાણે ચિરાઈ જશે કે શું એવી વેદના વચ્ચે વચ્ચે તે સ્ત્રીની કેડ, પડખાં, પીઠ તથા | થવા માંડે છે; એ પ્રમાણેનાં એ કારણે સાથળના પ્રદેશ પર લગાર ગરમ કરેલા તેલથી | ઉપરથી જાણવું કે ગર્ભનું પરિવર્તન થઈ માલિસ કર્યા કરવું અને તે સ્ત્રીને સુખ ઊપજે | ચૂક્યું છે, તેથી હવે આ સગર્ભા સ્ત્રીને પ્રસવ તેમ મર્દન પણ કર્યા કરવું; એ કર્મથી તે સ્ત્રીને થવો જ જોઈએ; એમ જાણ્યા પછી તે સ્ત્રીને ગર્ભ, માતાના હૃદય-બંધનમાંથી છૂટો પડી (યોનિ
ચાદર તથા તકિયાવાળ પલંગ પર ચડાવવી દ્વારમાં) નીચે મોઢે પ્રાપ્ત થાય છે.” ૩૯-૪૧ | (અને તકિયાના આધારે ચત્તી બન્ને સાથળો
અતિશય દુબલ સગર્ભા સ્ત્રીને |_| પહોળા રખાવી સુવાડવી અને ખૂબ જોર પ્રસવકાળે શું પાવું?
કરવાની તેણીને સૂચના આપવી.) ૪૩–૪૫ दुर्बलां पाययेन्मद्यमित्येके, नेति कश्यपः। વિવરણ: ચરકે પણ આ સંબંધે શારીરના પૂર્વ િતચૈવાચા()વાળંપતાવિત | ૮ મા અધ્યાયમાં આમ કહ્યું છે કે સ ય નાની
કેટલાક આચાર્યો આમ કહે છે કે- | ચામુચ હૃદયુટરમચારવવિરતિ મિત્તશિરડવસગર્ભા સ્ત્રી દુર્બળ હોય તે (પ્રસવકાળે DJ રાતિ, સ્વરયત્યેનામાવવા, રિવર્તતે ગપો "ર્મ તિ, તે સ્ત્રીને મદ્ય (મદિરા) પીવા આપી શકાય | Wામવાયાં વચ્ચે મેનામારોથ પ્રવાદિતુમુપમ / છે; પરંતુ કશ્યપ ભગવાન કહે છે કે તે જે કાળે વિદ્ય અથવા સગર્ભા સ્ત્રીનાં સગાંબરાબર નથી, પણ એ સગર્ભા સ્ત્રી (પ્રસવ- | બધા
સંબંધીઓ કે પરિવારનાં લેકે આમ જાણે કે કાળે) પ્રથમ કષ્ટ પામી હોય કે કષ્ટાઈ હોય;
આ ગર્ભિણી સ્ત્રીને (પરિપકવ) ગર્ભ, તેના તેમ જ એ વેળા તે જે તરસી થઈ હોય
હૃદયરૂપ બંધનને છોડી, ઉદરમાં પ્રવેશી રહ્યો છે તો તે સ્ત્રીએ એ સમયે યવાગૂ-રાબ પીવી
અને બસ્તિ-મૂત્રાશયની ઉપરના પ્રદેશને ગ્રહણ જોઈએ. ૪૨
કરી ત્યાં સુધી આવી પહોંચ્યો છે; તેમ જ પ્રસવની
વેદનાઓ રૂ૫ વેણ, એ સ્ત્રીને પ્રસવ માટે ઉતાવળ - પ્રસવની તૈયારી વેળાનું કર્તવ્ય
કરાવી રહી છે, પીડા ઉપજાવે છે અને તે સગર્ભાને यदा गर्भोदकं योनौ सशूलं संप्रवर्तते ।। ગર્ભ, નીચા મોઢે ફરી જઈ યોનિના દ્વાર તરફ વન વિતા અને વિમુખ્ય પ્રવધૂ કરૂ આવી રહ્યો છે, એ અવસ્થામાં તે ગર્ભિણીને પલંગ