Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 453

૪૧
કાશ્યપ સંહિતા-શારીરસ્થાન
મળી સાત સ્ત્રોતો દેહના ઉપરના ભાગમાં છે; | ૧૦ શિરાઓ કહી છે; આમાં અભિપ્રાય આ છે કે પરંતુ એક નાભિ તથા રૂંવાડાંનાં અસંખ્ય છિદ્રો | મુખ્ય ૧૦ શિરાઓ જ હૃદયમાંથી જુદા જુદા એ સક્ષમ સ્રોત એટલે કે શરીરમાં રહેલાં ખૂબ વિભાગમાં ફેલાઈને ૭૦૦ કે તેથી પણ અધિક બારીક છિદ્રો જાણવાં. ચરકે પણ શારીરના ૭મા સંખ્યામાં થાય છે. સુશ્રુતે શારીરના ૭મા અધ્યાયઅધ્યાયમાં આ સંબંધે આમ કહ્યું છે કે, “નવ | માં નાની નાની જલવારિણી કે પાણીના ધરિયામહત્તિ છિદ્રાળ સંત શિરસિ સે રાધ: ” બે પ્રકાર નું દષ્ટાંત આપી તેમાંથી બીજા ઘણા નાના નાં સ્રોત કે છિદ્રોમાંથી મોટાં નવ છિદ્રો છે; ધેરિયાઓ દ્વારા આખાયે ખેતરમાં કે વાડીમાં તેમાંનાં સાત દેહની ઉપરના ભાગમાં–બે કાનનાં, 1 પાણી ફેલાય છે, તે જ પ્રમાણે હૃદયમાંથી નીકળેલી બે નાકનાં, બે આંખનાં તથા એક મોઢાનું છિદ્ર મુખ્ય ૧૦ શિરાઓમાંથી બીજી નાની નાની શિરાઓ મળી ૭ થાય છે અને બે છિકો-એક મૂત્રમાગરૂપ બની આખાયે શરીરને પોષણ આપે છે; આ તથા એક વિઝાના માર્ગરૂપ છિદ્ર મળી મોટાં નવા અભિપ્રાય સુતે ત્યાં આમ કહ્યો છે કેછિદ્રો દેહમાં છે. ચરકના ટીકાકાર ગંગાધર તે સત સિરાતિનિ મવતિ, યામિનિટું રાપરમારામ વ સંબંધે આમ કહે છે કે, પુરુષના શરીરમાં એમ કહ્યાળામ: વેદ્વાર રૂવ = કુલ્લામરુપત્રિદ્યતેડનું-- ઉપર ગણ્યા પ્રમાણે નવ મોટાં છિદ્રો છે અને તે | गृह्यते चाकुञ्चनप्रसारणादिभिर्विशेषैः, द्रुमपत्रसेवनीनाસિવાયનું દશમું “ત્રા પ્ર' નામનું છિદ્ર પણ છે; મિત્ર જ તાસ પ્રતાનાઃ તારાં નામિત્ર, તતશ્ર પ્રસરપરંતુ સ્ત્રીના શરીરમાં તેર છિદ્રો ગણાય છે; એક રચૂર્ણપતિદ્ ૨ | માનવશરીરમાં ૭૦૦ મેનિનું છિદ્ર અને બે સ્તનનાં છિદ્રો મળી તેની શિરાઓ છે, જેથી આ શરીર, જેમ પાણીની સંખ્યા ગણાય છે. એમ માનવદેહમાં રહેલાં મોટાં જુદી જુદી ન કે ધરિયાઓથી બગીચ પોષાય છિદ્રો ઉપરાંત સુકમ છિદ્રો તે – વાડાં વગેરે છે અથવા ખેતરના જુદા જુદા ક્યારાઓ જુદા અસંખ્ય છે. ૧૯
જુદા નાના ધોરિયાઓ દ્વારા પાણી મેળવી ધાન્ય હૃદયમાંથી નીકળતી ૧૦ મુખ્ય શિરાઓ | પોષણ પામે છે; જેમ ઝાડનાં પાંદડાંમાં રહેલી हृदयात् संप्रतायन्ते सिराणां दश मातरः।।
જુદી જુદી નસો દ્વારા પણ મેળવીને એ કર્ષવતો તિર્થન્નરોધagr: દિપાર પાંદડું વૃદ્ધિ પામે છે કે પોષાય છે અને તે નસોના व्याप्नुवन्ति शरीरं ता भिद्यमानाः पुनः पुनः।।
અંકુરો જેમ આખાયે પાંદડામાં ફેલાય છે, તેમ पर्णानामिव सीवन्यः सरणाच्च सिराःस्मृताः ॥२१
હૃદયમાંથી નીકળતી મોટી દસ નાડીઓ જુદી જુદી જે દસ શિરાઓ હૃદયમાંથી ચારે બાજુ
આખાયે શરીરમાં ફેલાઈને શરીરને પોષણ આપે
છે; તે જ શરીરમાં રહેલી ૭૦૦ નાડીઓ દ્વારા સારી રીતે ફેલાય છે, તે મુખ્ય હોઈને
આખું શરીર પિષણ મેળવે છે; એ બધીયે માતર” અથવા માતાઓ કહેવાય છે. |
નાડીઓનું મૂળ નાભિ છે; અને તે નાભિમાંથી એ તેમાંની ચાર ઊંચે ફેલાયેલી છે, બે
' નાડીઓ ઉપર, નીચે તથા તીરછી–આડીઅવળી તિરછી ફેલાયેલી છે. અને ચાર શિરાઓ ! ફેલાયેલી છે; આ અભિપ્રાય અંગે ત્યાં જ સુશ્રુતે નીચેના ભાગમાં વહે છે. એ દસ જ વારં.
આમ સ્પષ્ટ જણાવેલ છે કે થાકૂવમતો ટેટું વાર જુદી જુદી ફેલાઈને આખાયે શરીર- રાત્તિ: ગga: સિરાઃ | uતાના વત્રિવન્ડાસિદ્દીનો માં ફેલાયેલી છે, જેમ ઝાડનાં પાંદડાં.
યથા સ્ત્રમ્ ' || નાભિમાંથી ચારેબાજુ ફેલાયેલી ની નસે રેસાઓરૂપે શિરાઓ છે, તેમ શિરાઓ આખાયે શરીરને વ્યાપ્ત કરે છે, જેમાં આખાય શરીરમાં જે ફેલાય છે, તે કારણે કમળના છોડના કંદમાંથી ફૂટેલા અંકુરો તેમાંથી સાત સિરા-શિરાઓ કહેવાય છે. નીકળેલા કમળના દાંડલા વગેરે બધા અવયવોને
વિવરણ: પહેલાં શારીરસ્થાનના પહેલા જળરૂપ પિષણ પહોંચાડે છે, તેમ આખાયે અપાયમાં ૭૦૦ શિરાઓ કહી છે; જ્યારે અહીં શરીરમાં ફેલાયેલી શિરાઓ તે શરીરને પોષણ