Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 452

શરીર-વિચયશારીર–અધ્યાય ૪
૪nt
લમણાં, બે ઉપજિહિવકાઓ-પડછો, બે | બસ્તિ શીર્ષ એટલે કે નાભિની નીચેનો ભાગ, એક કૂલા, બે ગાલ, બે વંક્ષણ-સાંધા, એક બસ્તિ- પેટ, બે સ્તન, બે ભુજાઓ, બે બાહુપિંડ કે મૂત્રાશય, એક-બસ્તિશિર-મૂત્રાશયની બાહુનાં માંસ, એક ચિબુક-હડપચી, બે હેઠ, ઉપરનો ભાગ, એક શેફસ-પુરુષચિહન તથા 1 બે ગલેફાં, બે દંતવેષ્ટક એટલે કે ઉપરસ્ત્રીચિહન, એક પીઠ, એક હડપચી, પેટ, નીચેનાં બે પેઢાં, એક તાળવું, એક ગલલલાટ, મોટું, ગોજિહવા-જીભની નીચેની ઇંડિકા–પડછભ, બે ઉપજિવિકા-ગળામાં લાગેલી પડછભ, એક મસ્તક અને એક હદય, બે | નાની બે –ચરિયા, એક ગોજિવિકાહાથપગનાં તળિયામાં રહેલાં એક એક મળી | મુખ્ય જીભ, બે ગાલ, બે કર્ણશકુલિએ-કાનનાં ચાર હૃદય જેઓને શાખાહદય કહેવામાં | છિદ્રો, બે કર્ણપુત્રક-કાન, બે અક્ષિકટ-આંખના.
બે ગોળા, ચાર આંખના પોપચાં, બે આંખની આવે છે, પાંચમું જે હદય છે તે ચેતનાનું
કીકીએ', બે ભમરો, એક કાકડા અને ચાર આશ્રય ગણાય છે, ચાર અક્ષિાબંધન કે
હાથ-પગનાં તળિયા–એમ ૫૬ પ્રત્યંગો છે. આંખનાં બંધને અને ૨૦ આંગળીઓ
એ જ પ્રમાણે, સૂતે પણ નીચે દર્શાવ્યા પ્રમાણે એમ તે ૮૭ સંખ્યામાં પ્રત્યંગે જાણવાં.
પ્રત્યંગ ગણ્યાં છેઃ-તકોઢ99નામિત્રાટનાસાવિવું- વિવરણ : ચરકે પણ શારીરના ૭મા અધ્યાય- વસ્તિગ્રીવા ટૂલ્યતા દાઃ | જળનેત્રસૂરફ્રાંસલા:- માં આમ ૫૬ પ્રત્યગો કહ્યાં છે, જેમ કે –
* | ક્ષત્તનકૃષાવાશ્વહિનાનુવાદૃમૃતયો , વિંરાषट्पञ्चाशत्प्रत्यङ्गानि षटस्वङ्गेधूपनिबद्धानि यानि यान्य
तिरङ्गुलयः, स्रोतांसि वक्ष्यमाणानि, एष प्रत्यङ्गविभाग mરિસરહ્યાતાનિ પૂર્વમg gરિસંથાયાપુ તાનિ તાપૂવૅક : માથું. પેટ, પીઠ, નાભિ, લલાટ, નાક, पर्यायैरिह प्रकाश्य व्याख्यातानि भवन्ति; तद्यथा
હડપચી, બસ્તિ-મૂત્રાશય અને ગ્રીવા-ડોક એટલાં. તે નાવિડુિ, કે રૂપિfd , a f , ઢ | પ્રચંગ એક એક અને કાન, આંખ, ભ્રમર, કૃપળી, દશેરા, કે વે, તો વળી, ડી કુકુન્યા, '
લમણાં, ખભા, ગંડસ્થળ, બગલ, સ્તન, વૃષણ, एक वस्तिशीर्षम् , एकमुदरं, द्वौ रतनौ, द्वौ श्लेष्मभुवौ, |
રામ, મુવિ, વૈ રતના, ધીં મુવી | પડખાં, કૂલા, ઢીંચણ, પડખાં અને સાથળ વગેરે द्वे बाहुपिण्डिके, चिबुकमेकं, द्वावोष्ठी, दू सृक्कण्यो, द्वौ
પ્રયંગો બે બે, વીસ આંગળીએ અને જે કહેવાશે, રક્તવેદી, પર્ક તાણુ, fol, ૐ ૩ નિહિ, તે સ્રોતો મળી આ પ્રત્યંગનો વિભાગ કહ્યો છે. TI પોઝિહિ, કી ઇન્હી, તું રાષ્ફળ, લી | कर्ण पत्रको, द्वे अक्षिकटे, चत्वारि अक्षिवानि, दे
સૂક્ષ્મ તથા મેટા-બે પ્રકારના સ્ત્રોતો अक्षिकनी निके, हे भ्रवौ, एकोऽवटः, चत्वारि पाणिपाद- स्रोतांसि द्विविधान्याहुः सूक्ष्माणि च महान्ति च। દૃઢયાનિ શરીરનાં મુખ્ય છ અંગોમાં બંધાયેલાં માનિત નવ નાનીથા છે રાધા રણ રોપરિ . કે તેઓની સાથે જોડાયેલાં પ્રત્યગો કે તે અંગોના નામઢ પાશ્ચ વૃક્રમસ્રોતાંતિનિતિ ૨૨. અવયવો કે વિભાગો ૫૬ છે. પ્રથમ બે મુખ્ય સ્રોતાને વિદ્વાનો બે પ્રકારના કહે છે; છ અંગો ગયાં છે, તેને હવે અહીં પ્રત્યંગામાં છે જેમ કે સૂમ હોતે તથા મોટા સોતે. ગણવામાં આવતાં નથી; પણ તેઓની સાથે તેમાંથી મોટા સ્ત્રોત બે નીચેના અને સાત જોડાયેલાં જે પ્રત્યંગે છે, તેઓને જ હવે અહીં ઉપરના મળી નવ જાણવા. નાભિ તથા ગણી દેખાડવામાં આવે છે, જેમ કે-બે જાંઘની રૂંવાડાંનાં છિદ્રોને સૂક્ષ્મ સ્ત્રોતો જાણવા. ૧૯ પિંડીઓ, બે સાથળની પિંડીઓ, બે કૂલા, બે વિવરણ : અહીં બે પ્રકારના સ્ત્રોતો કહ્યા વૃષણ, એક શેફસ-પુરુષચિન તથા સ્ત્રીચિહન છે, તેમાંના મેટા સ્ત્રોતો નવ છે; તેમાંના બે– બે ઉખાઓ એટલે બગલના ખાડા, બે વંક્ષણ મૂન્દ્રિય તથા જનનેન્દ્રિય કે ગુઘેન્દ્રિય એ બે નામના સાથળોના સાંધા, બે કુકુંદર એટલે સ્ત્રોત દેહના નીચેના ભાગમાં છે અને બે પીઠની કરોડની નીચે કૂલાની અંદરના ખાડા, એક | આંખ, બે નાક, બે કાન તથા એક મોઢાનું છિદ્ર