________________
૩૧૨
W
કાશ્યપ સંહિતા-સૂત્રસ્થાન ફાટીને સજ્જડ થઈ જાય છે; પર્વ–સાંધા- | હોય છે; એના શરીરમાં ક્ષીણતા થાય છે; ઓમાં તોડ થાય છે; બેચેની અને પરિશ્રમ | ગુદામાં અતિશય પીડા અને જાણે સે વિના થાક જણાય છે તેમ જ તેનાં મૂત્ર, | ભેંકાતી હોય એવી વેદના થાય છે, તે ઉપરથી અધેવાયુ તથા વિષ્ટા રોકાઈ જાય છે. ૧૯ વધે તે બાળકને અશસ રોગ જાણ. ૨૩
વાઈ તથા ઉન્માદનું રેગી બાળક બાળકના અશ્મરીગનું લક્ષણ अकस्मादट्टहसनमपस्माराय कल्पते । રાતમૂત્રવં મૂત્રશા ૪ વેરા प्रलापारतिवैचित्त्यैरुन्मादं चोपलक्षयेत् ॥२०॥ | प्रततं रोदिति क्षामस्तं वयादश्मरीगदम् ॥२४॥
જે બાળક અકસ્માત્ અટ્ટહાસ્ય કરે જે બાળકના મૂત્રમાં સાથે શર્કરા-રેતી મોટેથી હસવા માંડે તેને વાઈને રોગ ઉત્પન્ન જેવા કણ બહાર આવે અને મૂત્ર પણ થાય છે; તેમ જ વધુ પડતું બકવાટ, બેચેની અતિશય થાય; તેમ જ મૂત્રના સમયે તથા ચિત્તની વ્યગ્રતા ઉપરથી બાળકના ઉન્માદ. વેદના થાય, એકધારું રુદન કર્યા કરે અને (ગાંડપણના)ોગને ઓળખી લેવો. ૨૦ તેથી જ્યારે તે બાળક ક્ષીણ થઈ જાય ત્યારે
મૂત્રકૃચ્છનું રોગી બાળક | વિદ્ય તેના એ રોગને પથરીને રેગ કહે. Tagsfsa મૂત્રવારે ર વેરા !
બાળને રતવાના રોગનાં પૂર્વ લક્ષણે मूत्रकृच्छ्रे दशत्योष्ठौ बस्ति स्पृशति पाणिना ॥२१
रक्तमण्डलकोत्पत्तिस्तृष्णा दाहो ज्वरोऽरतिः। જે બાળકને મૂત્રકૃચ્છા થાય તેને રોમ
स्वादुशीतोपशायित्वं विसर्पस्याग्रवेदनाः ॥२५॥ હર્ષ થાય-શરીરનાં રુવાંટાં ખડાં થઈ જાય; અંગહર્ષ થાય-એટલે કે શરીરમાં કમ
જ્યારે બાળકના શરીર પર રાતારંગનાં
ચકરડાં ઊઠી નીકળે; વધુ પડતી તરસ લાગે; કમાટી થાય અને મૂત્ર કરતી વેળા વેદના
જવર આવે; બેચેની જણાય; છતાં મધુર થાય; તેથી પોતાના બન્ને હોઠને તે દાબે
અને શીતળ પદાર્થો માફક આવે, ત્યારે વિદ્ય અને હાથ વડે બસ્તિ-મૂત્રાશયને સ્પર્શ | કર્યા કરે છે. ૨૧
જાણવું કે આ બાળકને વિસર્ષની અવેદના
કે તેનાં પૂર્વરૂપનાં લક્ષણે થઈ ચૂક્યાં છે. ૨૫ બાળકના પ્રમેહરગનાં લક્ષણો गौरवं बद्धता जाड्यमकस्मान्मूत्रनिर्गमः ।
બાળકની વિસૂચિકાનાં લક્ષણે प्रमेहे मक्षिकाका(का)न्तं मूत्रं श्वेतं घनं तथा ॥२२ | दह्यन्तेऽङ्गानि सूच्यन्ते भज्यन्ते निष्टनत्यति ।
બાળકને જ્યારે પ્રમેહરોગ થાય ત્યારે | વિપૂરિયા વાઢાનાં દર ૪ ર વર્ધતિ રદ્દા તેના શરીરમાં ગૌરવ-ભારેપણું, મળ-મૂત્રમાં બાળકોની વિસૂચિકા-કોલેરાના રોગમાં કબજિયાત, અકસ્માત્ મૂત્રનું નીકળી તેનાં અંગો બળવા લાગે છે જાણે કે સોયો. પડવું અને બહાર નીકળેલા મૂવ ઉપર | ભેંકાતી હોય તેવી પીડા થાય છે; અંગે માખીઓનું છવાઈ જવું, મૂત્રનો રંગ ધોળો | ભાંગે છે, અતિશય અવાજ કરે છે અને અને મૂત્રમાં ઘટ્ટપણું–એ લક્ષણો હોય છે. ૨૨ | હૃદયમાં ભૂલ કાયા જેવી પીડા વધે છે. ૨૬
બાળકના અશસ રોગનાં લક્ષણો | બાળકના અલસક રોગનાં લક્ષણે बद्धपक्वपुरीषत्वं सरक्तं वा कृशात्मनः। | शिरो न धारयति यो भिद्यते जृम्भते मुहुः । गुदनिष्पाडनं कण्डूं तोदं चार्शसि लक्षयेत् ॥२३॥ स्तनं पिबति नात्यर्थ ग्रथितं छर्दयत्यपि ॥२७॥
બાળકના અસરોગમાં વિષ્ઠા બંધા- | વિવાદાનામિવિદ્યાસં રારો | ચેલી-ગંઠાયેલી અને પકવ હોઈ બરાબર | વિવૃત્તિશાસ્ત્રજ્ઞને રક્ષvi I ૨૮. પચેલી હોય છે અથવા તે વિઝામાં રતાશ બાળક જ્યારે પિતાના મસ્તકને થોડી