Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

SR No.: 032596
Original Sutra Author: N/A
Author: Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1970
Total Pages: 1034
Language: Gujarati
Classification: Interfaith
File Size: 36 MB

Page 351

૩૧૦
કાશ્યપ સંહિતા-સૂરસ્થાન
વૃદ્ધજીવકને કશ્યપને પ્રશ્ન
બાળકના મુખગનાં લક્ષણે उपास्यमानमृषिभिः कश्यपं वृद्धजीवकः। लालास्रवणमत्यर्थ स्तनद्वेषारतिव्यथाः। चोदितो दारुवाहेन वेदनार्थेऽभ्यचोदयत् ॥३॥ पीतमुद्रिति क्षीरं नासाश्वासी मुखामये ॥८॥ बालकानामवचसां विविधा देहवेदनाः। - બાળકને જ્યારે મુખનો રોગ થાય ત્યારે પ્રાદુર્ભૂતા શં વૈદ્ય જ્ઞાન વાક્ષાર્થતઃ a || તેના મોઢામાંથી ઘણી લાળ ઝરે છે, તેને
એક સમયે બધા ઋષિઓ ભગવાન | ધાવણ ધાવવું ગમતું નથી; બેચેની થાય છે, કશ્યપની સેવા કરી રહ્યા હતા ત્યારે દાર- | મોઢામાં પીડા થાય છે, તેથી તેણે જે ધાવણ વાહે પ્રેરણા કરેલા વૃદ્ધજીવકે વેદનાના | ધાવ્યું હોય કે દૂધ પીધું હોય તેને એકી વિષયમાં કશ્યપને પૂછયું હતું કે, “હે ! કાઢે છે અને નાસિકાથી શ્વાસ લે છે. ૮ ભગવનું ! નાનાં બાળક કંઈ બોલી શકતાં
કઠવેદનાનાં લક્ષણે નથી તે તેમને અનેક પ્રકારની જે વેદ. | વીતમુદ્રિત તળું વિકૃમિસ્ટેમણેયનમ્ | ના પ્રકટ થઈ હોય તેને વૈદ્ય લક્ષણોથી | swવોડરસ્જિનિ જા નયા તે / ૧ અને અર્થથી કેવી રીતે જાણી શકે ? ૩,૪ બાળક જ્યારે ગળાની વેદનાથી પીડાયું કશ્યપને ઉત્તર
| હોય ત્યારે પણ દાવેલા ધાવણને તે એકી इति पृष्टो महाभागः कश्यपो लोकवृद्धपः।।
કાઢે છે; તેમ જ ઝાડાની કબજિયાત કરનાર प्रोवाच वेदनास्तस्मै कारणैर्बालदेहजाः ॥५॥
તથા કફને વધારનાર પદાર્થોનું સેવન તેને. લોકમાં રહેલા વૃદ્ધ પુરુષોમાં શ્રેષ્ઠ એવા
ધવડાવનારી માતાએ કરેલું જાણી શકાય અને મહાન ભાગ્યશાળી કશ્યપને વૃદ્ધજીવકે
છે; થોડો જવર રહ્યા કરે છે, અરુચિ થાય
છે અને તેને કંઈ ગમતું નથી. ૯ એમ પૂછયું, ત્યારે તેમણે બાળકોના દેહમાં ઉત્પન્ન થતી વેદનાઓને, તે વૃદ્ધજીવકને
અધિજિવિકા રોગ
लालास्रावोऽरुचिर्लानिः कपोले श्वयथय॑था। કારણો સાથે કહી હતી. ૫ શિરઃશલ વેદના અને તેનાં લક્ષણે
मुखस्य विवृतत्वं च जानीयादधिजिहिकाम् ।।१०.
જ્યારે બાળકના મોઢામાંથી લાળ ઝરે, भृश शिरः स्पन्दयति निमीलयति चक्षुषी।
અરુચિ થાય, ગ્લાનિ જણાય, મોઢા પર अवकृजत्यरतिमानस्वप्नश्च शिरोरुजि ॥६॥
સોજો આવે, ગભરામણ થાય અને મોટું જ્યારે મસ્તકમાં પીડા થાય છે ત્યારે
પહોળું થાય ત્યારે તેને અધિજિવિકા. બાળક માથાને વારંવાર હલાવ્યા કરે છે; નામનો રોગ જાણો. પિતાની આંખો મીચી રાખે છે, અસ્પષ્ટ
વિવરણ: આ અધિજિવિક રોગનું લક્ષણ અવાજો કરે છે, બેચેનીવાળું થાય છે અને
સુશ્રુતે નિદાનેસ્થાનના ૧૬મા અધ્યાયમાં આમ (દિવસે કે રાત્રે) ઊંઘતું નથી. દર
લખ્યું છે કે, “જ્ઞઢવાદ: શ્વવધુઃ + 7 નિવાકણ વેદના અને તેનાં લક્ષણે प्रबन्धोपरि रक्तमिश्रात् ज्ञेयोऽधिजिह्वाः खलु रोग. વાળ ધૃતિ દુત્તામ્યાં ોિ અમથરે મુરા | g:-ભના મૂળ બંધન સ્થાનની ઉપર કે પેલા અત્યવાઘૌનનેથાત્ જનમ્ II ૭ || લેહી સાથે મિશ્ર થયેલા વિકૃત કફના કારણે
જે કાળે બાળક કાનને બે હાથે અડક્યા | મોજે દેખાય ત્યારે એ જ રોગને “અધિજિ” કરે માથાને ખૂબ ભમાવ્યા કરે અને ! નામે જાણો. ૧૦ બેચેની, અરુચિ અને ઊંઘે નહિ ત્યારે ! પ્રહરોગનાં લક્ષણો વધે એ લક્ષણો ઉપરથી તેની કર્ણ વેદનાને | વવરાહરિમુવા નિઇને ઢટ્ટા જાણી લેવી જોઈએ. ૭
| कण्डू(ण्ठ)के श्वयथुः कण्ठे ज्वरारुचिशिरोरुजः ॥११