Sutrakritang Sutra

SR No.: 032440
Original Sutra Author: N/A
Author: Sudarshanlal Acharya, Priyadarshan Muni, Chhaganlal Shastri
Publisher: Shwetambar Sthanakvasi Jain Swadhyayi Sangh
Publication Year: 1999
Total Pages: 658
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari & agam_sutrakritang
File Size: 21 MB

Page 647

श्री गाथाध्ययन ब्रह्मचर्यधारणाद्वा ब्राह्मण इत्यनन्तरोक्तगुणकदम्बकयुक्तः साधुहिनो ब्राह्मण [ग्रंथाग्रम ८०००] इति वा वाच्यः, तथा श्राम्यति तपसा खिद्यत इतिकृत्वा श्रमणो वाच्योऽथवा सम-तुल्यं मित्रादिषु मन:-अन्तःकरणं यस्य स सममनाः सर्वत्र वासीचन्दन-कल्प इत्यर्थः, तथा चोक्तम् -
"णत्थि य सि कोइ वेसो" (छाया - नास्ति तस्य कोऽपिद्वेष्यः ।) इत्यादि । तदेवं पूर्वोक्त गुण कलितः श्रमणः सन् सममना वा इत्येवं वाच्यः साधुरिति । तथा भिक्षणशीलो भिक्षुर्भिनत्ति वाऽष्टप्रकारं कर्मेति भिक्षु स साधुर्दान्तादिगुणोपेतो भिक्षुरिति वाच्यः । तथा सबाह्याभ्यन्तरग्रन्थाभावान्निर्ग्रन्थः । तदेव मनन्तरोक्तं पञ्चदशाध्ययनोक्तार्थानुष्ठायी दान्तो द्रव्यभूतो व्युत्सृष्टकायश्च (स) निर्ग्रन्थ इति वाच्य इति । एवं भगवतोक्ते सति प्रत्याह तच्छिष्यः-भगवन् ! भदन्त ! भयान्त ! भवान्त ! इति वा योऽसौ दान्तो द्रव्यभूतो व्युत्सृष्टकायः सन् ब्राह्मणः श्रमणो भिक्षुनिर्ग्रन्थ इति वाच्यः तदेतत्कथं ? यद्भगवतोक्तं ब्राह्मणादिशब्दवाच्यत्वं साधोरिति, एतन्न:-अस्माकं 'ब्रूहि' आवेदय 'महामुने !' यथावस्थितत्रिकालवेदिन् ॥१॥ इत्येवं पृष्टो भगवान् ब्राह्मणादीनां चतुर्णामप्यभिधानानां कथञ्चिद्भेदाद्भिन्नानां यथाक्रमं प्रवृत्तिनिमित्तमाह-'इति' एवं पूर्वोक्ताध्ययनार्थवृत्तिः सन् 'विरतो' निवृत्तः सर्वेभ्यः पापकर्मेभ्यः-सावद्यानुष्ठानरूपेभ्य:स तथा, तथा प्रेम-रागाभिष्वङ्ग लक्षणं द्वेषः अप्रीतिलक्षणः कलहो-द्वन्द्वाधिकरणमभ्याख्यानम्-असदभियोगः पैशुन्यं (कर्णेजपत्वं) परगुणासहनतया तद्दोषोद्धहनमितियावत् परस्य परिवादः काक्वा परदोषापादनं अरति:-चित्तोद्वेगलक्षणा तया कुटिलमतेम॒षावादः-असदर्थाभिधानं गामश्वं ब्रुवतो भवति, मिथ्यादर्शनम्-अतत्त्वे तत्त्वाभिनिवेशस्तत्त्वे वाऽतत्त्वमिति, यथा -
णत्थि ण णिच्चो ण कुणइ कयं ण वेएइ णत्थि णिव्वाणं । णत्थि य मोक्खोवाओ छम्मिच्छत्तस्स ठाणाई ॥१॥ छाया-नास्तिनित्योतकरोति न कृतं वेदयति नास्ति निर्वाणं । नास्ति न मोक्षोपायः षण्मिथ्यात्वस्य स्थानानि ॥१॥
इत्यादि, एतदेव शल्यं तस्मिस्ततो वा विरत इति, तथा सम्यगितः समित इत्यर्थः, तथा सह हितेनपरमार्थभूतेनवर्तत इति सहितः, यदिवा सहितो-युक्तो ज्ञानादिभिः तथा 'सदा' सर्वकाल 'यतः' प्रयतः सत्संयमानुष्ठाने, तदनुष्ठानमपि न कषायैनि:सारीकुर्यादित्याह-कस्यचिदप्यपकारिणोऽपि न क्रुध्येत-आक्रुष्टः सन्न क्रोधवशगो भूयात्, नापि मानी भवेदुत्कृष्टतपोयुक्तोऽपि न गर्वं विदध्यात्, तथा चोक्तम् -
"जइ सोऽवि निजरमओ पडिसिद्धो अट्ठमाणमहणेहिं । अवसेसमयट्ठाणा परिहरियव्वा पयत्तेणं ॥१॥" छाया-यदि सोऽपि निर्जरामदः प्रतिषिद्धोऽष्टमानमथनैः। अवशेषाणि मदस्थानानि परिहर्त्तव्यानि प्रयत्नेन॥१॥
अस्य चोपलक्षणार्थत्वाद्रागोऽपि मायालोभात्मको न विधेय इत्यादिगुणकलितः साधुमहिन इति निः शङ्क वाच्य इति ॥१॥ साम्प्रतं श्रमणशब्दस्य प्रवृतिनिमित्तमुद्भावयन्नाह -
टीकार्थ – यहां प्रयुक्त 'अथ' शब्द अवसान मंगलार्थक है-ग्रंथ के अंत में मंगल द्योतक है । आदि मंगल तो बुज्झिज्जा-बुध्येत इस पद द्वारा अभिहित हुआ है, यों आदि और अंत के मंगलत्व से-दोनों स्थानों पर मंगल होने से समस्त श्रुतस्कन्ध मंगलमय है, यह आवेदित-परिज्ञापित या सूचित होता है । अथवा 'आय' शब्द का प्रयोग आनन्तर्य-अनन्तरता के अर्थ में है । पन्द्रह अध्ययनों के बाद उनके अर्थों का संग्राहक-उपसंहारक यह सोलहवां अध्ययन प्रारंभ किया जाता है । इसके अनन्तर दिव्य ज्ञान युक्त-सर्वज्ञ भगवान महावीर देवों और मनुष्यों से युक्त परिषद्-धर्म सभा में वक्ष्यमाण-आगे कहा जाने वाला प्रसंग बतलाते हैं । वह इस प्रकार हैपन्द्रह अध्ययनों में जो अर्थ-मन्तव्य या सिद्धान्त प्रतिपादित किये गये हैं उनके अनुसार आचरणशील साधु दांतइन्द्रिय और मन का नियंत्रक-नियामक है, दमनशील है । वह मोक्ष प्राप्त करने के योग्य है, अतः द्रव्यभूत
619)

Translation AI Generated

Shri Gatha-adhyayana, brahmacharya-dharanadvaa, brahmana ityanantorokta-guna-kambakayuktah, sadhur-hino brahmana [granthagra 8000] iti vaa vachyah, tatha shramyati tapasa khidyata itikritva shramano vachyo'thava sama-tulyam mitraadishu manah-antahkaranam yasya sa sammanah sarvatra vasi-chandana-kalpa ityarthah, tatha chokta-
"natthi ya si koi veso" (chaya - nasti tasya ko'padveshyah.) ityadi. tadevaṃ purvoktaguṇa-kalitah shramanaḥ san sammanaa vaa ityevaṃ vachyah sadhur-iti. tatha bhikshaṇa-shilo bhikshuḥ bhinatti va'shtaprakaraṃ karmeti bhikshu sa sadhur-dantadi-guṇopetobhikshuritiva chyah. tatha sabahyabhyantara-granthabhavaannirgranthaḥ. tadevamanantaroktaṃ pañchadashadhyayanoktarthanushthaayi danto dravyabhuto vyutsrishtakayashcha (sa) nirgranthaiti vachya iti. evam bhagavatokte sati pratyaha tacchhishyah-bhagavan! bhadanta! bhayanta! bhavanta! iti va yo'sau danto dravyabhuto vyutsrishtakayah san brahmanaḥ shramano bhikshu-nirgranthaiti vachyah tadetat katham? yadbhagavatoktam brahmanadishabdavachyatvam sadhoritietan na:-asmakam 'bruhi' avedhaya 'mahamune!' yathavasthatrikalavedhin ॥1॥ ityevam prishtobhagavan brahmanadeenam chaturṇamapyabhidhanaanaam kathanchidbbhedaad bbhinnaanaam yathaakramam pravrittirnimittamaha-'iti' evam purvoktadhyayanarthavrittih san 'virato' nivritta sarvebhyah papakarmebhyah-savadyanushthanaruupebhyah sa tatha, tatha prema-raagaabhishvanga lakshaṇam dveshaḥ apreetilakshaṇaḥ kalaho-dvandvaadhi-karaṇam-asadabhiyogaḥ paishunya (karṇejaptvam) paraguṇasahanataya taddoshoddhahanamitiyvat parasya parivadaḥ kaakva paradoshaappadanam arati:-chittodvegalakshaṇa taya kuṭilamatermushavadaḥ-asadarthabhi-dhaanam gaamashvam bruvato bhavati, mithyadarshanam-atattve tattvabhiniveshas-tattve vaa'tattvamiti, yatha-
natthi ṇa ṇiccho ṇa kuṇai kayam ṇa veṇai natthi ṇivvaṇam. natthi ya mokkhovaaṇo chhammicchatthassa ṭhaṇaai ॥1॥ chaya-nastiniryo na karoti krtam na vedayati nasti nirvanam. nasti na mokshopaayah shatmithyatvasya sthanani ॥1॥
ityadi, etadevaśalyam tasmistato va virata iti, tatha samyagitaḥ samita ityarthah, tatha saha hitenaparamartha-bhutena vartata iti sahitaḥ, yadiva sahito-yuktah jnanaadibhiḥ tatha 'sada' sarvakala 'yataḥ' prayatah satsaṃyamanushṭhane, tadanushṭhanamapi na kshayairniḥsarikuryad-ityaha-kasyachidapyapakarinoapikrudhyet-akrushtah sannaakrodha-vashago bhuyaat, naapi maani bhaved-utkrishta-tapoyukto'pi na garvam vidhdhyat, tatha chokta-
"jai so'vi ṇijjara-mao paḍisiddho aṭṭhamāṇa-mahaṇehim. avasesamaya-ṭṭhāṇā parihariyavvā payatteṇam ॥1॥" chaya-yadi so'pi nirjara-madaḥ pratishiddho'shtamaana-mathanaiḥ. avasheshani mada-sthanaani pariharttavyani prayatnena॥1॥
asya choppalakshyarthatvad-rago'pi mayaloka-tmako na vidheyaityadi-guṇa-kalitaḥ sadhur-mahima iti niḥ-shanka vachya iti ॥1॥ sampratam shramaṇa-shabdasya pravrittirnimittam-udbhavayan naha-

Translation:

The one endowed with the qualities mentioned earlier, such as Shri Gatha-adhyayana, brahmacharya-dharana, etc., is to be called a virtuous Brahmana [Granthagra 8000] or a Shramana who is fatigued by austerities. Or, the one whose mind is equanimous towards friends and others is called a Sammanah, like a sandalwood tree. As it is said, "There is no one who is his enemy." Thus, the Shramana endowed with the aforementioned qualities or the one with an equanimous mind is to be called a Sadhu. Similarly, the one with the habit of begging is a Bhikshu, as he destroys the eight types of karma. He is to be called a virtuous Bhikshu endowed with qualities like self-control. He is Nirgranth, without external or internal scriptures. He is the one who follows the teachings of the Fifteen Anga and is danta (self-controlled), dravyabhuta (embodied), and vyutsrishtakaya (relinquished body), and is thus to be called a Nirgranth. When this is stated by the Bhagavan, the disciple asks - "O Bhagavan! O Bhadanta! O Bhayanta! O Bhavanta! How can the one who is danta, dravyabhuta, vyutsrishtakaya, be called a Brahmana, Shramana, Bhikshu, and Nirgranth?" In response, the Bhagavan explains the different connotations of these terms and their respective grounds for application. The Shramana, being established in the meaning of the earlier teachings, is 'virata' (abstained) from all sinful actions and observances. He is free from attachment, aversion, delusion, dispute, false accusation, slander, and intolerance of others' virtues. He does not get angry even when provoked and does not have pride even if endowed with superior austerities. As it is said, "If he too is free from the intoxication of pride, he should renounce the remaining causes of pride through effort." Due to the figurative meaning, even attachment arising from delusion and greed should not be indulged in. Thus, the greatness of the virtuous Sadhu is to be stated without any doubt.