________________
૪૬
અહિંસામીમાંસા વિવેચન :
, આ સૂત્રમાં પણ પ્રકારાન્તરે હિંસાના કટુફળ નિર્દેશક પર્યાયવાચી ૩૦ નામનું કથન છે. પ્રત્યેક નામમાં દ્રશ્યકાલીન અર્થાત્ અભિવ્યક્ત હિંસાનું જ ચિત્રણ છે. તેમજ તેમાં હિંસાની પ્રવૃત્તિ, તેના કારણ અને તેના પરિણામનું પણ દર્શન થાય છે. યથા(૨) પાવ - જે જીવને જેટલા પ્રાણ હોય છે, તેનું હનન થાય છે,
માટે તેને પ્રાણવધ કહે છે. (૨) સબૂત કરી: - (ઉમૂલના શરીરાત) જીવને શરીરથી જૂદો * કરવો. પ્રાણીના પ્રાણોનો નાશ થાય છે માટે તે ઉખૂલના શરીર
કહેવાય છે. (૩) અવલંબો :- (અવિશ્રમ્ભ) અવિશ્વાસ, હિંસક વ્યક્તિ પર કોઈને
વિશ્વાસ આવતો નથી. તે અવિશ્વાસજનક છે માટે અવિશ્રખ્ખ છે. (૪) હિંવહિંસા (હિંસ્યવિહિંસા) :- જેની હિંસા કરવામાં આવે છે, તેના
પ્રાણોને હણી નાખે છે, તેથી તેને હિંસ્યવિહિંસા કહે છે. (૫) ચં (સત્ય) - સપુરુષો દ્વારા કરવા યોગ્ય કાર્ય ન હોવાથી
હિંસા અકૃત્ય-કુકૃત્ય રૂપ છે. (૬) પાયા :- પ્રાણોની ઘાત કરવા રૂપ હોવાથી તેને ઘાતકારી કહે છે. (૭) પારખા :- હિંસા મરણને ઉત્પન્ન કરનારી હોવાથી તેને મારણા કહે
(૮) વહન :- હણવારૂપ હોવાથી તેને વધકારી કહે છે. (૧) ૩૬વા :- અન્યને પીડા પહોંચાડવાના કારણે તે ઉપદ્રવરૂ છે. (૨૦) તિવાણા (ત્રિપતિના) :- મન-વચન-કાયા અથવા શરીર આયુષ્ય
એવું ઇન્દ્રિય આ ત્રણનું પતન થવાના કારણે તે ત્રિપાતના છે. અહીં
નિવાયણા” પાઠ પણ પ્રાપ્ત થાય છે પરંતુ અર્થમાં સમાનતા છે. (૨૨) આમ-સમારંભ :- જીવોને કષ્ટ પહોંચાડવાના કારણે અથવા તેને
મારવાના કારણે હિંસાને આરંભ સમારંભ કહેલ છે. જયાં આરંભ
