________________
૧૨
અહિંસામીમાંસા
આપવામાં આવ્યું છે. અધર્મને ધર્મના વાઘા પહેરાવીને તેનું પ્રાધાન્ય સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે. મનુષ્યનો કુદરતી ધર્મ અહિંસા હોવા છતાં કેટલીયેવાર બલિદાન નિમિત્તે, યજ્ઞ નિમિત્તે, શિકાર નિમિત્તે, માંસાહાર નિમિત્તે જીવહિંસા થાય છે. આવા કુકર્મ દ્વારૢ ભગવાનની, માતાજીની પ્રીતિ-કૃપા મેળવવાનો જે ઠાલો, વ્યર્થ પ્રયાસ છે તે જ માનવનું દાનવી-રાક્ષસી સ્વરૂપ છે. ભગવાન, દેવીમાતા જગતના તમામ પ્રાણીઓના માતા-પિતા, જીવનદાતા છે. તેમનો ભાવ જગતના સમસ્ત પ્રાણીઓ (માનવ-પશુ-પક્ષી વગેરે) પ્રત્યે સમાનએકસરખો પુત્રવત્ હોય છે તે આવા ક્રુર, હિંસક, તુચ્છ કાર્યને માન્ય રાખી, સંતુષ્ટ થઈ યજ્ઞ-યાજ્ઞાદિ કરનારની ઇચ્છાપૂર્તિ કરી શકે ખરા ?
કેટલાક અજ્ઞાન, અબુધ માનવ પોતાનો લાડકવાયો દીકરો માંદો પડે ત્યારે માનતા રાખે કે, ‘હે માતા’ જગદંબા મારો પુત્ર સાજો નરવો, હેમખેમ થઈ જશે તો એક બકરો ચઢાવીશ વગેરે...' અને આયુષ્યની પ્રબળતા કે પુણ્યોદયને કારણે દીકરો સાજો થાય તો બકરાનો ક્રૂરતાપૂર્વક વધ કરી તેનું બલિદાન જગદંબા-માતાને ચઢાવે તો આ બાઘાનો અર્થ શો ? આટલો જ ને...
माता पासे बेटा मांगे, कर बकरे का साटा ।
अपना पूता खिलावन चाहे पूत दूजे का काटा ॥
બકરા બદલે બેટો... બીજાના બેટાં (બકરીનું બચ્ચું)ને કાપી પોતાનો પુત્ર હેમખેમ રાખવો, આ કેવું હળાહળ અન્યાયી, કુકર્મ કહેવાય ? આ જ છે માનવનું રાક્ષસી-દાનવી સ્વરૂપ.
માનવના મનમાં રામ અને રાવણની વૃત્તિઓ પડેલી છે જે માનવને માનવ બનાવે, જેની માનવતા મહેકે જ્યાં મોહ, માયા, લોભ, અહંકાર, સ્વાર્થ જેવી ક્ષુદ્ર-તુચ્છ ભાવનાને સ્થાને વિરક્તિ, ક્ષમા, નિઃસ્વાર્થભાવ, સૌજન્ય, સહાનુભૂતિ વસે છે તે રામનું પ્રતિક છે. તેથી ઊલટું જે મનમાં મોહ, માયા, લોભ, સ્વાર્થ, ક્રોધ, અહંકાર હોય છે. જ્યાં ઘૃણા, ક્રુરતા, અસહિષ્ણુતા વ્યાપેલી છે તે રાવણનું પ્રતિક છે. એક ધારા-રામધારા જે પવિત્ર, નિર્મળ, આકર્ષક છે અને બીજી ધારા-રાવણધારા જે મલિન, કુત્સિત અને બીભત્સ છે. હવે તો માનવે પોતે જ સંકલ્પ કરવાનો છે રામ કે
