________________
જ્યાં “હું” નથી ત્યાં ઇશ્વર છે.
(૨૯) કબીર! જબ એ જગ નહિ, તબ રહા એક ભગવાન; અને વેહ દેખા નજરસે, સે રહા કેન મકાન?
એ કબીર! જ્યારે અંતરમાંથી આ જગતની હસ્તીને ખ્યાલ નિકળી જાય, ત્યારે માત્ર ભગવાનજ એકલો રહે–અને જે કોઈએ તેને તે જે તે પુરૂષ અમુક જગ્યાએજ રહેલો છે એમ કેમ કહેવાય ? અર્થાત–જે માણસ પોતાનાં ધ્યાનમાંથી જગતની હરએક વસ્તુને ખ્યાલ અને આકારને કહાડી નાખે તો પછી તે એકલા ઇશ્વરને જ જોઈ શકે, અને ઈશ્વર સર્વવ્યાપક હોવાથી તે જીવ પણ સર્વવ્યાપક થઈ જાય ત્યારે તે માણસ અમુક જગ્યાએ જ રહે છે એમ કદી કહેવાય નહિ.
(૩૦) હરિજન હરિ તો એક હય, જે આપા મિટ જાય;
જા ઘરમે આપ બસે, તે સાહેબ કહાં સમાય?
ઇશ્વરની યાદ કરતાં કરતાં, ધ્યાન ઇશ્વરમાં એવું લાગી જાય કે ઇન્દ્રિઓના વિષયેના વિચારો તો , પણ “હું ફલાણે માણસ છું” એવી પિતાની યાદ પણ મનમાંથી જતી રહે, ત્યારેજ ઇશ્વરને યાદ કરનાર અને ઇશ્વર એકજ થઈ જાય–પણ જ્યાં પોતાની યાદ “હું પણું” યાને “હું છું” એ ખ્યાલ થયા કરે, ત્યારે તેમાં ઇશ્વર કયાંથી રહી શકે, ચાને ઈશ્વર કેમ દેખાય?
(૩૧) તુ તું કરતા તું ભયા, તું માંહે મન સમાય, તું માંહી મન મિલ રહા, અબ મન અંત ન જાય.
“હું નથી” (પણ) “તું છે” એવું વિચાર્યા કરતાં યાને “પરમાત્માનું એકલું સ્મરણ” કરતાં મને એવું તો ઈશ્વરમાં સમાઈ જાય કે પિતાનું “હુંપણું” રેહેજ નહિ, પણ મન ઈશ્વર સ્વરૂપ થઈ જાય, અને મન જ્યારે ઇશ્વરમાં મળી જઇને રહેતું થયું, કે પછી તે કદી છુટું વિખુટું પડવાનું નથી કારણ તે પિતાની સુખી છેડે પુગી ગયું, એટલે “હું જુદું છું” એવું ભાન ફરી તેને થશેજ નહિ.
