Page Text
________________
दीधिति:२१
चन्द्रशेखरीया : सत्यं यद्यपि संयोगसामान्ये वह्निधूमोभयत्वावच्छिन्नवह्निधूमोभयप्रतियोगिकत्वविरहात् वह्निधूमोभयत्वावच्छिन्नाभावमेव लक्षणघटकत्वेन गृहीत्वाऽतिव्याप्तिनिरासो भवति । तथा च दीधितिग्रन्थो न सम्यग् घटते । किन्तु दीधितिग्रन्थस्यायमर्थः करणीयः-वह्निधूमोभयवान् वह्नः' इत्यादौ संयोगसामान्ये द्वित्वावच्छिन्नप्रतियोगिकत्वविरहेण= वह्निधूमो भयत्वावच्छिन्न-वह्निधूमो भयप्रतियोगिकत्वविरहेण नातिव्याप्तिस्तत्र प्राचीनलक्षणस्य, तथापि समवायस्य एकत्वेन द्रव्यं जातेरित्यत्र साध्यतावच्छेदकसमवायसामान्ये द्रव्यत्वप्रतियोगिकत्व गुणानुयोगिकत्वोभयसत्वात् तत्र साध्याभावस्य लक्षणाघटकत्वात् प्राचीनलक्षणस्य तत्र याऽतिव्याप्तिः प्रागभवत्, सा अधुना नूतनलक्षणकरणेन न भवतीति – इत्थञ्च दीधितिकार: इत्थमेव प्रतिपादयति यत् वह्निधूमोभयसाध्यके मा भवत्वतिव्याप्तिः तथापि द्रव्यं जातेरित्यादौ तु भवत्येवातिव्याप्तिः प्राचीनलक्षणस्य । तद्वारणाय नूतनलक्षणं कृतम् इति । ननु दीधितौ "च" पदमपि अस्ति। तच्च समुच्चयार्थकम् । तदनुसारेण तु अयमेवार्थो भवति यत् – वह्निधूमोभयवान् वह्नः इत्यत्र द्रव्यं जातेः इत्यत्र च प्राचीनलक्षणस्य अतिव्याप्तिः भवति । किन्तु नूतनलक्षणेन स्थानद्वयेऽपि अतिव्याप्तिर्न भवति । - भवता च "च पदं" त्यक्त्वैवार्थः प्रतिपाद्यते । तत्कथं जाघटीति ? इति चेत् न दीधित्यां "चकारः" प्रामादिकः, अतः स परित्याज्य एव । अन्यथा दीधितिग्रन्थस्यासङ्गतिः भवेत् । तस्मात् यथोक्तमेव सम्यग् ।
ચન્દ્રશેખરીયાઃ ઉત્તરઃ આ બાબતમાં પ્રાચીનો એમ કહે છે કે, અત એવ... નાતિવ્યાપ્તિ એ દીધિતિગ્રન્થનો અર્થ તમે એવો કર્યો છે કે – જૂનું લક્ષણ દ્રવ્યું જાતેઃ અને વનિધૂમોભયવાનું વઃ આ બે સ્થલે અતિવ્યાપ્તિદોષવાળું બને છે. પરંતુ “અત એવ” લક્ષણ બનાવવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ નથી આવતી – હવે તમારું એમ કહેવું છે કે જૂનું લક્ષણ તો વહ્નિધૂમોભયવાનું વ: માં અતિવ્યાપ્ત બનતું જ નથી. તો પછી દીધિતિની વાત શી રીતે સંગત થાય ?” તો એનો ઉત્તર એ કે, દીધિતિનો અર્થ આ પ્રમાણે કરવો પડે – વનિધૂમો ભયવાનું વક્નઃ આ
સ્થલે સંયો ગસામાન્યમાં વહિનધૂમોભયત્નાવચ્છિન્નવનિધૂમોભયપ્રતિયોગીકત્વાભાવ હોવાથી ત્યાં ભલે જૂનું લક્ષણ અતિવ્યાપ્ત ન બને તો પણ સમવાય એક હોવાથી દ્રવ્યું જાતેઃ એ સ્થલે તો અતિવ્યાપ્તિ આવશે જ. તે નિવારવા નવું લક્ષણ છે “मा अर्थ ४२पाथी 05 aiयोन सावे. पंतिमा प्रभारी - वह्निधूमोभयवान् वह्नः इत्यादौ संयोगस्य द्वित्वावच्छिन्नप्रतियोगिक त्वविरहेऽपि समवायस्यैकत्वेन दव्यत्वादिप्रतियोगिकत्वगुणाद्यनुयोगिकत्वोभयसत्वेऽपि अत एव (नूतन लक्षणकरणादेव) नातिव्याप्तिः । -
प्रश्न : तमे सुथ्या ४. पतिमा 'य' श६ वर्षको छ. मे तो मेम ४ सुयवे छ , नं.१ भने न. ૨ અનુમાનમાં અતિવ્યાપ્તિ જુના લક્ષણની આવે છે. પણ નવું લક્ષણ બનાવવાથી એ અતિવ્યાપ્તિ હવે નહીં આવે. તમે તો એ “ચ'નો અર્થ કાઢતા જ નથી. એનો ઉલ્લેખ જ નથી કરતા.
___ जागदीशी -वस्तुतस्तु-"संयोगस्य सम्बन्धमात्रस्य, द्वित्वावच्छिन्नप्रतियोगिकत्वविरहेऽपि द्वित्वावच्छिन्नप्रतियोगिकत्वाप्रसिद्धावपीत्यर्थः । तथा च सम्बन्धमात्रस्य एकप्रतियोगिकापरानुयोगिकसम्बन्धत्वनियमेन वह्निधूमोभयत्वावच्छिन्नप्रतियोगिक
0000000000
સિદ્ધાંત લક્ષણ ઉપર ચન્દ્રશેખરીયા નામની ટીકા - ૧૫
1000000000
| SR No. | 032153 |
| Book Title | Siddhant Lakshan Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrashekharvijay |
| Publisher | Kamal Prakashan Trust |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 214 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |