________________
શ્રી પૃથ્વીચંદ્ર - અને ગુણસાગરનું સરલ - ચરિત્ર અને પવિત્ર સ્ત્રી રત્નને મરાવી નાખી એટલે પોતાને બળી મરવા માટે ચિતા તૈયાર કરવાનું કહ્યું. મંત્રી રાજાનો હૃદયપલટો પારખી ગયો અને ખાનગીમાં કહ્યું, “સ્વામી! ધીરજ ધરો. આપની પ્રિયા હજી હયાત છે.” મંત્રીએ રાતાના સમયે ગુપ્ત સ્થાનેથી રાજપત્નીને રાજા સમક્ષ રજૂ કરી રાજા મંત્રીને ભેટી પડ્યો. મંત્રીને ન્યાલ કરી પોતાની પ્રિયા સાથે સુખમાં સમય પસાર કરવા માંડ્યો.
કથા પૂરી કરીને જ્ઞાનીમુનિએ શંખરાજાને કહ્યું, “એ પઘરાજાની જેમ તું પણ સીનો ત્યાગ કરીને હવે મૃત્યુને ભેટવા તૈયાર થયો છે ? ધર્મીજનોએ બીજાના નાશની જેમ પોતાનો નાશ ના કરવો. જગતમાં આપઘાત સમાન પાપ બીજું એકેય નથી. એના કરતા સર્વ દુઃખનો નાશ કરનાર અને સુગમ એવો અતિ ધર્મ કેમ ના આચરવો ?” મુનિનો ઉપદેશ સાંભળવા છતાંય રાજાના મનનો વિચાર બદલાતો નથી અને મુનિ સાંત્વના આપે છે, “રાજનું મોહના લીધે હજી મૃત્યુને શા માટે ઇચ્છે છે? જીવતો નર ભદ્રા પામે એ કથન વિચાર, ધીરજ ધરવાથી વધુ સારું થશે. ધર્મના પ્રભાવથી તારું સારું થશે. કારણ કે નિરાશામાં અમર આશા છુપાઈ છે. હવે તું એક ભૂલ પર બીજી ભૂલ કરનાર કપિલનું આખ્યાન સાંભળ પછી તું અનર્થ નહી કરે.”
જ કપિલ બ્રાહાણ ૪
પૂર્વકાળમાં ગંગાનદીના કિનારે દિવસમાં ત્રણવાર સ્નાન કરનારો કપિલ નામે બ્રાહ્મણ રહેતો હતો. શૌચ ક્રિયામાં તત્પર એવા એ બ્રાહ્મણ અપવિત્ર થવાના ડરથી ઘેરથી બહાર પણ કવચિત જ નીકળતો હતો. કોઈ માણસનો સ્પર્શ થાય, કૂતરા બિલાડા અડી જાય તોય નાહી નાખતો. કપિલના મનમાં શૌચ સંબંધી અનેક વિચારો આવ્યા કરતા કે બારે મહિના દરમિયાન પશુઓએ વિષ્ટા અને મૂત્ર કરેલા હોય અને વરસાદ આવે એટલે બધુય પાણી નદી - તળાવમાં ભેગુ થાય. એ નદી કે તળાવમાં સ્નાન કરનારો કેવી રીતે પવિત્ર ગણાય. પોતાનો ધર્મ બરાબર પાળતો નથી એમ દુભાયા કરતા
