________________
શ્રી પૃથ્વીચંદ્ર - અને ગુણસાગરનું સરલ - ચરિત્ર
છ માસ સુધી તેમણે રાજક્ચેરી ના આંટા માર્યા પણ ન્યાય મળ્યો નહિ. છેવટે નિરાશ થઈને ચારે ભાઈ પરંદેશ ગયા. માર્ગમાં કોઈ એક ગામમાં જઈ ચડ્યા. ગામના ચોરે (ચકલુ) બેઠેલા વૃદ્ધ પશુપાલે તેમને જોયા. તે પંડિત હતો. તેણે ચારેને પરદેશી જાણી પૂછપરછ કરી કે એ લોકો ક્યાંથી આવ્યા છે અને ક્યાં જાય છે ? વૃદ્ધ પશુપાલને ચારે ભાઈઓએ પગે લાગીને બધી જ હકીકત કહી. વાત સાંભળી પશુપાલે કહ્યું તમારા પિતા વિદ્વાન લાગે છે. તેમણે તમારું હીત જ જોયું છે. “કેવી રીતે ? હે પૂજ્ય અમને સમજાવો અને વિવાદ નિવારો.” ચારે મુસાફરીથી કંટાળેલા ભાઈઓ બોલી ઉઠ્યા. પશુપાલે સમજાવ્યું. “તમારા પિતા વિચક્ષણ હોવાથી જે પુત્રને જે યોગ્ય છે તે આપ્યું છે. મોટાના કળશમાં ધૂળ નીંકળી છે મતલબ જમીન, ખેતીવાડી, બધુ તેને આપેલું છે. બીજાના ક્ળશમાં હાડકા નીકળ્યા છે મતલબ એ કે તેને ગાય, ભેંસ, બળદ, ઘોડા વગેરે આપેલું છે. ત્રીજાના કળશમાંથી શાહી નીકળી મતલબ દુકાનનો વ્યવસાય, ખાતાં, પતરાં, દસ્તાવેજો, રાજસેવા વગેરે જેનો નિભાવ લખવા ઉપર જ ચાલે છે તે બધું તેને સોંપ્યું છે. અને ચોથો જે હજી નાનો છે તેને કોઈ ધંધામાં કશી ખબર ના હોવાથી સોનામહોરો એટલે રોકડ રકમ આપી છે. આ સત્ય ઇન્સાફ છે. છતાં જેને ઓછું વધારે લાગે તે તેને મળેલી મિલકતની કિંમત કાઢીને સરખાવી જુએ એટલે તરત ખબર પડી જશે. પણ ડાહ્યા થઈને લઢશો નહી.”
22
પશુપાલની વાણી સાંભળી ચારે ભાઈઓ રાજી થયા. તેમને પગે લાગ્યા. તેમણે ખૂબ ખૂબ આભાર માન્યો. નાના ભાઈને જે વિડંબના કરી હતી તેની માફી માંગી અને હળીમળીને ઘેર આવ્યા. અને ઉજવણી પણ કરી. મંત્રીની વાર્તા સાંભળીને બધા આનંદમાં આવી ગયા. રાજા પણ પશુપાલની હોંશિયારીથી ચકિત થયો. તેણે વિચાર્યું કે જેમ પશુપાલે હોંશિયારી વાપરી તેમ પ્રિયા પણ શાસ્ત્રજ્ઞ હોવાથી કામશાસ્ત્રની નિપૂર્ણતાને લીધે કામકલા જાણતી હશે અને પોતે એને હિંસક પશુઓનો શિકાર બનાવી દીધી. પદ્મરાજા પશ્ચાતાપ કરવા માંડ્યો. શોકમાં મગ્ન રાજાએ કામશાસ્ત્ર જાણનારી નિર્દોષ
