________________
શ્રી પૃથ્વીચંદ્ર - અને ગુણસાગરનું સરલ - ચરિત્ર
થઈ ગઈ. એને થયું. “એમના ચિત્ત કરવા માટે હું અયોગ્ય છું ?” બધી બાળાઓના ખૂબ પ્રયત્ન છતાં કુમારે તો સ્નેહભરી દૃષ્ટિથી તેમને જોઈ નહિ. ત્યારે વિષ્ણુ નામે બટુક બોલ્યો, “હે સ્વામી ! આ બધી બાળાઓના મન શાંત થાય તેવું કરો.” કુમારે કહ્યું, “હે બટુક ! સંસારમાં જ્ઞાનીને તો વૈરાગ્ય અનુભવાય છે. પણ કેશવ બટુકની માફક આમને વૈરાગ્યના આવે તો દોષ કોનો ?” “કેશવ કોણ ?' બટુકે પ્રશ્ન પૂછતાં કુમારે કેશવનું વૃતાંત કહેવું શરૂ કર્યું.
207
:: કેશવ બટુક :
પૂર્વે મથુરાનગરીમાં દરિદ્ર એવો કેશવ નામનો બટુક (વિપ્ર) રહેતો હતો. તેને કપટી, કુરૂપા અને કલહ કરનારી કપિલા નામે પ્રિયા હતી. કુલક્ષણા કપિલાનારી કુલક્ષણોથી ભરેલી હતી. ત્યાગ કરવા યોગ્ય નારી કપિલા સાથે પાનું પાડી કેશવ બટુક દુઃખે દુ:ખે દિવસો પસાર કરતો હતો. એકવાર કપિલા ગર્ભવતી થઈ ત્યારે કેશવને કહેવા માંડી, “મારા માટે ઘી ગોળ ખરીદવા તમે દ્રવ્ય લઈ આવો.” કેશવ બોલ્યો, “દ્રવ્ય ઉપાર્જન કેવી રીતે કરવું તે હું જાણતો નથી. તું જાણતી હોય તો ઉપાય બતાવ.” “સ્વર્ણ ભૂમિમાં જઈ મહેનત કરી સુવર્ણ કમાઈ લાવો.” કપિલાએ કહ્યું કેશવ સ્વર્ણભૂમિ તરફ ચાલ્યો. ધન ઉપાર્જન કરી પોતાના વતન પાછો ફર્યો. ત્યારે રસ્તામાં ઇન્દ્રજાલીયો મળ્યો. એ પ્રપંચીના સરદારને કેશવે બધું જ સત્ય કહી દીધુ. પોતે સુવર્ણ કમાઈ લાવ્યો છે. તે જાણવાથી ઇન્દ્રજાલીકે કેશવને ઠગીને સુવર્ણ પડાવી લેવાનો વિચાર કર્યો. ઇન્દ્રજાલીકે પોતાની ઇન્દ્રજાળ વિદ્યા ફેલાવી કેશવ સાથે મુસાફરી કરવા માંડ્યો. એક નગર નજીક વૃક્ષ નીચે વિસામો લેવા બંને બેઠા. તે સમયે સોળ વર્ષની એક માયાવી ઇન્દ્રકન્યા સાથે તેના માતાપિતા પણ એજ વૃક્ષ નીચે એક બાજુ વિસામો લેતા બેઠા. એ વિપ્રકન્યા જોઈ કેશવ લોભાઈ ગયો અને વારંવાર એની સામું જોવા લાગ્યો.
