________________
132
શ્રી પૃથ્વીચંદ્ર - અને ગુણસાગરનું સરલ - ચરિત્ર આ રીતે માતૃદતે વસુદતને દષ્ટાંતપૂર્વક ઉપદેશ કર્યો. ઉપદેશ સાંભળ્યા છતાં વસુદને એ કુંડળ ગુપચુપ ઉપાડી લીધું. છૂપાઈને બેઠેલા રાજપુરુષોએ તરત તેને પકડી લીધો માતૃદત્ત ખૂબ દુઃખી થયો. સૈનિકોએ કહ્યું “તમે ઉત્તમ નર છો રાજા પાસે ચાલો રાજા તમને ઇનામ આપશે.” માતૃદ.રાજપુરુષોને કહ્યું. “વસુદત્તને માફ કરીને છોડી દો તેને હું ઇનામ જ ગણીશ. તેને છોડીને રાજપુરુષો બોલ્યા, “હે મહાપુરુષ, તારા કહેવાથી આને છોડી દીધો પણ તું એકવાર રાજા પાસે ચાલ.” રાજપુરુષો એ માતૃદત્તને રાજા સમક્ષ હાજર કરી સઘળી હકીકત રાજાને કહી સંભળાવી રાજાએ પ્રસન્ન થઈને પોતાના ભંડારનો તેને ઉપરી – ભંડારી – કોશાધ્યક્ષ બનાવ્યો. અનુક્રમે માતૃદત્ત સમાધિ પૂર્વક મૃત્યુ પામીને ચંદ્રભા નગરના શ્રેષ્ઠી પુરંદરને ત્યાં પુત્રપણે ઉત્પન્ન થયો. પિતાએ નામ પાડ્યું. સિદ્ધદર અનુક્રમે યૌવનવયમાં આવ્યો.
વસુદત્ત પણ કુકર્મથી આજીવિકા ચલાવતો મરણ પામીને કોઈ બ્રાહ્મણના કુળમાં ઉત્પન્ન થયો. તેનું નામ કપિલ, દરિદ્ર હોવા છતાં માતાપિતાએ પરણાવ્યો. તેને બહુ પુત્રો થયા. માતાપિતાના મરણ પછી ગરીબીથી ત્રસ્ત કપિલ ધન કમાવા ગયો પણ પાપના ઉદયથી તેને કંઈ લાભ થયો નહિ, પારાવાર દુઃખમાં ભટક્તા એ કપિલને એક દિવસ કોઈ કાપાલિક સાથે ભેટો થયો. ધનની જરૂરવાળો જાણી કાપાલિકે કપિલને કહ્યું, “જો તારે ધનની જરૂર હોય તો આશાપૂરિકા દેવીની આરાધના કર તે તારી આશા સફલ કરશે. કપિલ ધ્યાન, મૌન અને ઉપવાસથી દેવીની આરાધના કરવા લાગ્યો. ત્રણ દિવસ પછી રાત્રે દેવી પ્રગટ થયા, “તું શા માટે અહીં બેઠો છું?” કપિલે ટૂંકમાં જવાબ આપ્યો, “ધન માટે” દેવી એ કહ્યું, “તે કોઈ દિવસ કોઈને આપ્યું છે કે તું ધન માગે છે?” કપિલે કહ્યું જો દેવી ધન નહિ આપે તો તેના દ્વારા મરશે. તેનો નિશ્ચય સાંભળી દેવી એ એક પુસ્તક આપ્યું. “પાંચસો રૂપિયા આપે તેને આપજે.” એમ કહી દેવી અદશ્ય થઈ ગઈ. કપિલ પુસ્તક લઈને આખા નગરમાં ફર્યો પણ કોઈએ પાંચસો રૂપિયા
