________________
શ્રી પૃથ્વીચંદ્ર - અને ગુણસાગરનું સરલ - ચરિત્ર
131
ત્યાં વસુતેજ નામનો રાજા રાજય કરતો હતો. તેને તેના ભંડાર માટે એક ભંડારીની જરૂર હતી. તેને વિશ્વાસપાત્ર ભંડારી મળતો ના હોવાથી પરીક્ષા માટે રસ્તા પર એક રત્નજડિત કુંડળ સુભટો પાસે મૂકાવ્યું રાજાના ભયથી નગરના લોકો એ કુંડળ ગ્રહણ કર્યું નહિ. માર્ગમાં આવતા બંને મિત્રો એ કુંડલ જોવાથી વસુદત્તની દાઢે વળગી. “વાહ! મજાના કુંડળ છે. લક્ષ્મી અમારી જ રાહ જોઈ રહી લાગે છે.” વસુદર કુંડળ લેવા દોડ્યો માતૃદત્તે તેને વાર્યો. “મિત્ર! વિષતુલ્ય કુંડળ લઈશ નહિ.” તેને લેતો રોકીને આગળ ચાલ્યા. માતૃદત્તે વસુદત્તને બોધ માટે એક દૃષ્ટાંત કહ્યું.
કોઈ એક નગરમાં દેવ અને યશસ નામે બે વણિક વેપાર કરીને ગુજરાન ચલાવતા હતા. દેવ અદત્તાદાનના નિયમ વાળો હતો. જ્યારે યશ નિયમ રહિત હતો. એક દિવસ બંને જણા થોડી ઘણી મૂડી લઈને પરદેશ ચાલ્યા. માર્ગમાં એક કુંડલ પડેલું જોયું પણ દેવને તો નિયમ હોવાથી એના સામું પણ જોયું નહિ. જયારે યશ લેવાનો પ્રયત્ન કરવા માંડ્યો તો દેવે તેને અટકાવ્યો. દેવની શરમથી થશે ત્યારે કુંડળ ના લીધું પણ પછી ગુપ્ત રીતે લઈને દેવથી છુપાવી ને આગળ ચાલ્યો. યશ મનાં વિચારવા માંડ્યો કે દેવને ધન્ય છે કે કેટલો નિસ્પૃહ છે. પોતે જયારે કુંડળ વેચીને કરિયાણુ ખરીદશે ત્યારે અધું દેવને આપી દેશે. એ લોકો પછી એક નગરીમાં આવ્યા. યશે કુંડળ વેચી ઘણા દ્રવ્યથી કરિયાણું ખરીદ્યું. યશે તેના ભાગ પાડી દેવને સમજણ પાડી. દેવે તે લેવાની ના પાડી. અને પોતાની મૂડીના જે લાવ્યા હતા તે ગ્રહણ કરી લીધા. તે રાત્રે યશના મકાનમાં ધાડ પડી અને કરિયાણા સહિત બધું લુંટાઈ ગયું. દુઃખી થયેલો યશ દેવ પાસે આવીને રડવા માંડ્યો. દેવે કહ્યું, “મિત્ર ! અન્યાયથી મેળવેલ પદાર્થ મહા અનર્થ કરનારો થાય છે માટે તું અદત્તાદાનનો નિયમ ગ્રહણ કર.” દેવના કહેવાથી થશે પણ તે નિયમ અંગીકાર કર્યો. બીજે દિવસે દૂરદેશના વ્યાપારીઓ કરીયાણું ખરીદવા આવ્યા એ વ્યાપારમાં દેવને બમણો લાભ થયો. તે જોઈને યશ પણ સત્યશ્રાવક થયો.
