________________
મૂળ પુસ્તક પ્રસ્તાવના.....
શ્રી હરિભાઈ ધરમચંદ શાહ B.A, મધુવન જૈને શાસ્ત્રમાં બતાવેલ ચાર અનુયોગ પૈકી એક કથાનુયોગ છે. મુખ્ય તો દ્રવ્યાનુયોગ છે. ઉપાદાનની યોગ્યતા ના હોય તો દ્રવ્યાનુયોગનો વિષય જલદી સમજી શકાય તેવો નથી. કથાનુયોગ દ્વારા ક્રમશઃ ઉપાદાનની યોગ્યતા આવે છે.
કથાનુયોગને લગતાં પુસ્તકો માનવને કનિષ્ટ જીવનમાંથી સવિચાર અને દઢસંકલ્પ દ્વારા ઉન્નત બનાવે છે. શાસ્ત્રીય ભાષામાં કહીએ તો અશુભમાંથી શુભમાં અને શુભમાંથી શુદ્ધ સુધી દોરી જાય છે. તેથી મહર્ષિઓએ કથાનુયોગનાં પુસ્તકો રચી માનવજાત ઉપર મહાન ઉપકાર કર્યો છે. મહત્ત્વની વસ્તુ જીવ કયા કારણે નીચે પટકાય છે. અને કયા કારણે અને કેવા કેવા નિમિત્તોથી ઉન્નત બને છે તેની સચોટ સમજૂતી આપવામાં રહેલી છે. રોજના પ્રસંગોમાંથી તત્વજ્ઞાન સમજાવવું એ કથાનુયોગનો આશય છે. કથાનુયોગના ગ્રંથોમાં કેટલીકવાર શૃંગાર રસવાળાં પાત્રો આવે છે. તે પાત્રો શૃંગારરસને પોષવા માટે મૂકવામાં આવતા નથી પરંતુ વાસનાનું વ્યર્થ પરિણામ અને પતન સમજાવવા માટે મૂકાય છે.
આત્મા જેમ અનાદિ છે, તેમ કાળ પણ અનાદિ છે. મહર્ષિઓએ કાળને બે ભાગમાં વહેંચ્યો છે. એક ઉત્સર્પિણી કાળ અને બીજો અવસર્પિણીકાળ. દરેક કાળમાં છ છ આરા હોય છે અત્યાર સુધીમાં આવી અનંત ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણી વહી ગઈ. હાલમાં અવસર્પિણીનો પાંચમો આરો ચાલે છે. આ ગ્રંથના ચરિત્ર નાયકોની ઉપસ્થિતિ ગઈ અવસર્પિણીકાળના પાંચમાં આરામાં થયેલી છે.
