________________
આંખો વડે શું જોવાનું ? તમે ચાલો છો ત્યારે ઈર્યાને શોધવામાં તમારી આંખો વપરાય છે. ધૂંસરા પ્રમાણ જમીનને જોતો જોતો સાધક ચાલે છે ત્યારે કેટલી ઘટનાઓ ઘટે છે ? : ધ્યાન, દ્રષ્ટાભાવ, દૃષ્ટિસંયમ.
સાધક માત્ર જુએ છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર કહે છે તેમ સાધક તે વખતે ઈર્યામય અને ઈર્યાપુરસ્કૃત હોય છે. માત્ર ઈર્યામાં જ દત્તચિત્ત સાધક તે સમયે હોય છે.
માત્ર જોવાનું. એકાગ્રતા રૂપ ધ્યાન મળ્યું. દ્રષ્ટાભાવ રૂપ સાધના મળી. ને આંખો ચોક્કસ પ્રમાણ કરતાં વધુ ન ખૂલતી હોઈ દૃષ્ટિસંયમ મળ્યો.
દ્રષ્ટાભાવ...
અધ્યાત્મોપનિષદ્ો પ્યારો શ્લોક યાદ આવે : gŕાત્મતા મુક્તિ – દૃશ્યાત્મ્ય મવપ્રમઃ । અદ્ભુત સૂત્ર છે આ ! દ્રષ્ટા માત્ર જોવાની પળોમાં રહે તે છે મુક્તિ. અને દ્રષ્ટાનું દૃશ્યો સાથે એકાકાર થવું તે છે સંસાર.
જોકે, શ્લોકમાં શબ્દ છે ભવભ્રમ. નૈૠયિક દૃષ્ટિએ તો સંસાર જેવું છે જ શું ? તમે મુક્ત જ છો. તમે અખંડ, અલિપ્ત જ છો. કર્મો તમને શી રીતે બાંધીજકડી શકે ?
એટલે, દ્રષ્ટા દૃશ્યો સાથે એકાકાર થયો; પરિણામે ગમા અને અણગમાની શૃંખલા ચાલી... ભવભ્રમ શરૂ !
સમાધિ શતક
| ૧૨૨
