________________
૧૧૦
સાધ્યને માગે એની નજર આજુબાજુ પડી, પૃથ્વીની વિશાળતા અને આકાશની અનંતતાએ એને ઘેર્યો. સૂર્ય લગભગ અસ્તાચળની છેલ્લી હદે આવ્યો હતો, પક્ષીઓ પોતાનાં સ્થાન શોધતાં ક્લિલિ અવાજ કરી રહ્યાં હતાં અને અહીંથી તહીં દેડાદોડ કરતાં હતાં અને પૂર્વ દિશાએ આકાશને રંગ લાલ થત જતે હતે.
આવી શાન્તિમાં એના વિચારે ફ, એને અનંત આકાશ સાથે સરખાવતાં પિતાની જાતની એપતા લાગી, વિશાળ સૃષ્ટિમાં પોતાનું સ્થાન નાનું લાગ્યું, વિશ્વના મનુષ્યની ગણનામાં પિતાની સંખ્યા અતિ નિર્માલ્ય લાગી, “કરમી પણના માનેલા લહાવામાં પિતાની જાતને જ ભૂલી ગયું હોય એવો ભાસ થયે, સન્માન સભાસ્થાનના અગ્રપણામાં પોતાની માન્યતાની જ ભવ્યતા અથવા કલ્પનાના અંશની ઝાંખી થવા લાગી અને દુનિયાની દોડાદડીમાં એણે આત્મના જ્ઞાનનું વિસરવાપણું (આત્મવિસ્મરણ) થઈ ગયેલું જોયું. એ ઊંચે જુએ ત્યારે આકાશ દેખાય અને પંખીઓમાં અવાજ સંભળાય, નીચે જુઓ ત્યાં પોતે સરી જતા હોય–લપસી જતે હોય અને કાંઈ શેલતો હોય, છતાં શેધવાની વસ્તુ અંદર નાની થઈ જતી, ગુંચવાઈ જતી, અંધકારમય થતી જતી હોય એમ જોઈ રહ્યો, અનુભવી રહ્યો. • આ સર્વ શું થાય છે એ કાંઈ સમજાયું નહિ. બાજુમાં પડેલા પથ્થરને ટેકવી એ બેઠે અને વિચારમાં પડી ગયા. પ્રથમ એને મેટરની દેખાદેડ, નવી બનાવેલી સડક, આકાશમાં ઊડતાં વિમાને, ગાડીઓ અને લોકેની દડાદેડ દેખાઈ; પિતાના નિવાસસ્થાન અને પરિજનના પરિચયે અને તે સાથેના અનેક
