Page Text
________________
निरूपणम्] सध्याख्यालकारसर्वस्वोपेतम् ।
१२९ इति प्रतिज्ञातस्य सातिशयो मरणशङ्कोपजनकत्वादिर्विशेषः । तथैव ज्योत्स्नेत्यादावंशोक्तावंशान्तरस्य म्रियत इति प्रतिपाद्यस्याशक्यवचनीयत्वादिविशेषः । एवञ्च आक्षेपे इष्टोऽर्थः, तस्यैव निषेधः, निषेधस्यानुपपद्यमानत्वादसत्यत्वं, विशेषप्रतिपादनं चेति चतुष्टयमुपयुज्यते । तेन न निषेधविधिः, नापि विहितनिषेधः । किन्तु निषेधेन विधेराक्षेपः । निषेधस्यासत्यत्वाद् विधिपर्यवसानात् । विधिना तु निषेधोऽस्य भेदत्वेन वक्ष्यते । ततश्च हर्षचरिते - अनुरूपो देव्या इत्यात्मसम्भावनेत्यादौ, तथा 'यामीति न स्नेहसदृशं मन्यत' इत्यादावुक्तविषय आक्षेपः । 'केवलं बाल इति सुतरामपरित्याज्योऽस्मि । रक्षणीय इति भवद्भुजपञ्जरं रक्षास्थानम्' इत्यादावाक्षेपबुद्धिर्न कार्या । बालत्वादेरुक्तस्य निषेध्यत्वेनाविवक्षितत्वात् । प्रत्युतात्र बाल्यादिः परित्यागनिषेधकत्वेन प्रतीयते । तेन नायमाक्षेपः । कस्तयं विच्छित्तिसहायेन किमित्यादिनिषेधेनाशक्यवचनीयत्वादिविशेषविशिष्टमंशान्तरमाक्षिप्यते । तस्यैवेत्येवकारेण निषेधानुपपद्यमानताहेतुमिष्टस्यानिषेध्यत्वं द्योतयति। न निषेधविधिरिति । अत्र – निषेधे तात्पर्याभावो हेतुः । विधिराक्षेप इत्यत्र हेतुमाह-निषेधस्येत्यादि । वक्ष्यत इति । 'अनिष्टविध्याभासश्चे'त्यत्र । ततश्चेति । एवमाक्षेपस्य विभक्तविषयत्वात् । उक्तविषय इति । प्रसीदेति ब्रूयामितिवत् । अत्र चानुरूपो देव्या इत्यादिरूपस्य वस्तुकथनस्य नैभृत्यादिविशेषप्रतिपादनाय निषेधः क्रियते । स च निषेध्यस्येष्टवादाभासः । प्रत्युतेति । न केवलमुपक्रान्तस्य बाल्यस्य निषेध्यत्वाभावः, यावन्निषेधकत्वमपीत्यर्थः । कस्तीत्यादि । अयं विच्छित्तिप्रकारः
. १. 'षः । ज्यो', २. स्नादौ तथांशो', ३. 'त्व विशेषः वि', ४. 'त् । किञ्च वि. ५. 'नाक्षे' क. ख. पाठः. ६. 'नापि न विहितनि' स्व. पाठः, ७. 'ध' क. पाठः .
| SR No. | 023505 |
| Book Title | Alankar Sutra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | K Sambashiv Shastri |
| Publisher | Government of Travancore |
| Publication Year | 1926 |
| Total Pages | 280 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |