Chandshastram

SR No.: 023483
Original Sutra Author: N/A
Author: Pingalacharya, Kedarnath
Publisher: Parimal Publications
Publication Year: 1994
Total Pages: 322
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 20 MB

Page 195

कामाला ।
रूपत्वात् । अयमभिप्रायः -- आर्यादिषु शास्त्रे यावत्यो मात्रा उपदिष्टांस्तावन्त्यक्षराणि यथासंख्यं व पूर्यन्ते सा तत्र गुरुसंख्या वेदितव्या । अवशिष्टा लघुसंख्या । तत्रायमुपयोगः - यदा कश्चित्पृच्छति, चत्वारिंशदक्षरायामार्यायां कति गुरवः संपद्यन्ते, कति वा लघन ? इति, तदा सप्तपञ्चाशन्मात्रोपदिष्ायामार्यायां मात्रासंख्यायां चत्वारिंशदक्षरसंख्या (४०) मपनीय तत्र येऽवशिष्यन्ते, तान् गुरूनुपदिशेत् । ते च सप्तदशैक (१७) । शेषांस्तु त्रयोविंशति ( २३ ) लघुरूपानुपदिशेत् । तद्यथा
१. २. ३. ४. ४-६, ७-८ ९-१०. ११-१२,
1-1-1-1-1
S - S -
स्त - न-यु-ग-म- भु- सा (1). (2). (1).(x).(~). · (4). (•).
-
-1-11-5-1
१२. १४-१५, १६, १७, १८.१९-२०.२१, २२. २१.२४, २५-२६.२७–१८.२९-१०.
s,
तं
(c).
s - 1
समी-प-त-र- व र्ति हृ-द-य-शो - का
(2). (10). (11). (13).(12).(18). (14). (14).(10).(1×).(19). (30). ३१. ३२, ३३ ३४. ३५-३६.३७-३८, ३९-४०, ४१-४२.
1-1-1 1 - 5 - S - S-- S.
का
हा रं
च - रति वि - मु (२२). (२३). (२४). (२५). (२६).
(२७). (२८). (२९).
४८.१५ - ५०.५१५२-५३.५४-५५ ५६-५७ मात्राङ्काः ।
४३. ४४, ४५. ४६. ४७ 1-1-1-1
!
5 -1-1
- S-1-1-1
1- s
S - S,
S - S
व्रत- मिव भ व तो रिपु- स्त्री (३०).(३१). (३२). (३३).(३४).(३५).३६). (३०). (३८). (३९).
ग्नेः ।
(29).
णाम् ॥ (१०). अक्षराङ्काः।
( बाणभट्टस्य )
इति श्रीभट्ट हलायुधविरचितायां पिङ्गलच्छन्दोवृत्तौ चतुर्थोऽध्यायः ।
१. अस्याभिप्रायः स्फुटं प्रकाश्यते--- पुरोदर्शितायामार्यायां कति गुरवो लघवश्च वर्तन्ते ? इति पृष्टे सति पूर्व तावदार्यायां मात्रागणना विधेया । तन्मात्रासख्यापिण्डीभूताकाच कुचन पत्रादौ संस्थाप्याः । पुनस्तस्या एव सर्वेषामक्षराणां गणनां विधाय तदक्षरसंख्यापिण्डीभूताङ्का मात्रासंख्यापिण्डीभूताङ्कानां संमुखे संस्थाप्याः। ततो मात्रासंख्यापिण्डीभूताङ्केभ्योऽक्षरसंख्यापिण्डीभूताङ्कानपनयेत् । तत्र ये संख्याका अवशिष्यन्ते, तावत्संख्याकास्तस्यामार्यायां गुरवो भवन्ति । पुनरक्षरसंख्याङ्कत एतदवशिष्टगुरुसंख्या- | ज्ञानपनयेत् । तत्र यावन्तोऽङ्का अवशिष्यन्ते, तावन्तो लघवो जायन्ते । अनयैव रीत्या · गणमात्राच्छन्दसां गुरुलघुज्ञानं भवति । तद्रीतिर्यथा -
1
मा० [सं०] कुः अ० [सं० डूः गु० [सं० ङः अ० सं० ङ्कः गु० सं० डः ल० सं० " ce १७
"
१७ =
२३ "