________________
કાવ્યપ્રકાશ
૧ તારા સૈનિક શત્રુસુંદરી હરી લાવી, પતિ દેખતાં
આલિંગ, પકડે, કરે પ્રસુતિઓ, ચૂમે બધે અંગને; તે તારા રિપુઓ સ્તવે નૃપ તને “ઔચિત્યના સાગર!
પામ્યા દર્શન તારું ને સુકૃતથી વામી વિપત્તિ બધી. ૧૧૯ આમાં ભાવનું, પ્રથમાઈ અને દ્વિતીયાર્ધથી (ક્રમે) પ્રગટ થતા રસાભાસ અને ભાવાભાસ [અંગ છે.
૧૯અસિ વીંઝ જ ગર્જના કરી
ભૃકુટિથી ભડકાવીને બહુ મદ શત્રુ બતાવતા; ગયે ક્ષણમાં તે કહીં એ તું નિર્ખતાં. ૧૨૦
૧૨૦
આમાં ભાવનું ભાવપ્રશમ [ અંગ છે]૨૦.
૧૭. Kહે નૃપ તારા સૈનિકો તારા શત્રુઓની મૃગલોચનાઓને કેદ કરી તેમના વહાલાઓના દેખતાં ભેટે છે, પગે પડે છે, પકડે છે, જ્યાં ત્યાં ચૂમે છે; અને તે શત્રુઓ વડે તું આ પ્રમાણે વખણાય છે, “હે ઐચિત્યના સમુદ્ર, તું અમારા સારા નશીબથી અમારી આંખે પડ્યો કે જેથી અમારી બધી આપત્તિઓ દૂર થઈ ગઈ
૧૮. આ લેકમાં કવિને રાજા વિશેને ત્યાખ્ય ભાવ પ્રધાન છે. લોકની પહેલી બે લીટીઓ સૈનિકોને પરસ્ત્રી વિશેને ગાર રસાભાસ સૂચવે છે. છેલ્લી બે શત્રુઓને પિતાના શત્રરાજા વિશેનો રત્યાખ્ય ભાવાભાસ સૂચવે છે. આ બન્ને-રસાભાસ અને ભાવાભાસ રાજા વિશેના, રત્યાખ્ય ભાવનું અંગ છે. આને “ઊર્જસ્વી અલંકાર કહે છે.
૧૮. સતત તરવારના ફેરવવાથી અને ભમરના તર્જન વડે અને ગર્જન વડે તારા શત્રુઓનો મદ અનેકવાર દેખાયો હતો; તે તારું દર્શન થતાં ક્ષણમાં ક્યાંક ચાલ્યો ગયો.
૨૦. આ લોકમાં કવિને રાજા વિષેને રત્યાખ્યભાવ પ્રધાન છે, શત્રુઓના મદરૂપી ભાવનું શાન્ત થઈ જવું એ તેનું અંગ છે. આને “સમાહિત અલંકાર કહે છે.
