________________ પાંચમે ઉલ્લાસ આમાં શૃંગાર કરુણનું [ અંગ છે] 12. ૧૩ર તે તમને નખવૃતિ સદા ગોરી તણા પાદની, જ્યાં લાગ્યો, હરભાલલોચનતણી લાલીથી લાક્ષારસ જે રક્ત વૃતિએ, સમૃદ્ધ થઈને ઈર્ષ્યાથી શું, સત્વરે ઘાડી નેત્રની શેણપદ્ધ સરખી કાન્તિ ઉતારી દીધી. 117 આમાં ભાવનું રસ [અંગ છે]૧૪. શું ઊંચા ફરતા સકુરે ગિરિ અને વિસ્તારી અધિઓ ! તેને ધારતી તે ય થાકતી નહીં લેશે ! નમું છું તને, એવી જ્યાં બહુ વાર હું સ્તુતિ કરું આશ્ચર્યથી પૃથ્વીની ત્યાં તારો ભુજ તે ધરંત સમરી થંભી ગઈ વાણું એ. 118 આમાં રાજા વિશેના રતિભાવનું પૃથ્વી વિશેને ત્યાખ્ય ભાવ [અંગ છે. 12. ભૂરિશ્રવાના રણભૂમિમાં પડેલા હાથ વિષે તેની સ્ત્રીઓનો આ શ્લોકમાં વિલાપ છે. આમાં મુખ્ય રસ કરુણ છે, તેનું સંગારરસ અંગ બને છે. આને કેટલાક રસવત " અલંકાર કહે છે. 13. <પાર્વતીના પગની તે વૃતિ તમારું હંમેશાં રક્ષણ કરે. કૈલાસવાસીના ભાલના વેચનના તેજથી જેને અળતો પ્રકટ થાય છે, જેના વડે અત્યન્ત વધેલી કોકનદના જેવી અને તેથી રસવાળી નેત્રની કાતિ જાણે સ્પર્ધાના સાતત્યથી સમૃદ્ધિ વડે દૂર કરાય છે.) 14. આ લોકમાં કવિને પાર્વતી વિષેને રત્યાખ્ય ભાવ પ્રધાન છે તેનું, મહાદેવને પાર્વતી વિષેને ફાંગારરસ અંગ છે. આમાં પણ “રસવત’ અલંકાર છે. 15. ચારે બાજુ ફરતા ઊંચા પર્વતે ફુરે છે, તેમ જ વિશાળ સમુદ્ર; તે બધાને ધારણ કરતી તું કેમ કરીને થાકતી નથી; તને નમસ્કાર. આ પ્રમાણે જ્યાં હું આશ્ચર્યથી અનેકવાર પૃથ્વીની સ્તુતિ કરું છું ત્યાં તો એને ધારણ કરતો તારે હાથે યાદ આવ્યા; અને ત્યારે વાણી બંધ થઈ ગઈ.> 16. આ લોકમાં કવિને રાજા વિશેને રત્યાખ્યભાવ પ્રધાન છે, તેનું અંગ પૃથ્વી વિશેને કવિને રત્યાખ્ય ભાવ છે. આને પ્રેય અલંકાર કહે છે.
