________________
२२४ ]
.. वृत्तमौक्तिक - द्वितीयखण्ड
[१० ११ - १२
पतङ्गदुहितुस्तटीवनकुटीरकेलिप्रिये,
परिस्फुरतु मे मुहुस्त्वयि मुकुन्द शुद्धा रतिः । इति विरुदमिदं द्धित: ४. ५. अथ रणश्चण्डवृत्तम्
-त्रि-पञ्च-नव-सप्तमाः ॥ ११ ॥ पादिरेकादशश्चैव श्लिष्टा जो रो जरौ लघुः ।
सर्वशेषे रणाख्ये स्यात्[व्या०] इदमत्राकृतम् । यत्र त्रि-पञ्च-नव-सप्तमाः वर्णाः, प्रादिरेकादशश्चेति च षड्वर्णाः श्लिष्टा भवन्ति । तत्र गणनियममाह-'जो रो जरो लघुः' जो-जगणः रो-रगणः भवतीति शेषः । अथ च जरौ-जगणरगणो एव भवतः, ततः सर्वशेषे पदे चैको लघुर्भवति । तत् रणाख्यं सविरुवं महाकलिकारूपचण्डवृत्तं भवति । द्वादशाक्षरमिदं पदम् । चतुर्दशाक्षरं चान्त्यं पदं भवति । विरामवयेपि एककस्याधिकस्य लघोनादित्याशयः' । पदविन्यासस्तु स्वेच्छया भवतीत्युपदेशः । तथा चान्त्यपदे विरामद्वयेपि लघुदानाज्जभला:-जगण-भगरणो लघवो भवन्तीति वा । यथा
प्रगल्भविक्रम प्रसप्पिसत्क्रम । इत्यादि ।
प्रपन्नवर्द्धनक प्रसन्नगर्द्धनक । इत्युत्तरम् ।
एतस्य चान्यत्र समग्न इति नामान्तरम् । तथोदाहृतमपि श्रीरूपस्वामिभिः श्रीगोविन्दविरुदावल्याम् । यथा
अनिष्टखण्डन स्वभक्तमण्डन प्रयुक्तचन्दन प्रपन्ननन्दन प्रसन्नचञ्चल स्फुरदृगञ्चल श्रुतिप्रलम्बक-भ्रमत्कदम्बक प्रविष्टकन्दरप्रकृष्टसुन्दरस्थविष्ठसुन्दरक-प्रसर्पबन्धुरक'
देव !
वृन्दारकतरुवीते वृन्दावनमण्डले वीर । नन्दितबान्धववृन्द सुन्दरवृन्दारिका रमय ।
१. ख. लध्वो नावित्याशयः । २. ख. च । ३. स्व. इत्यन्तम्। ४. गोषि. मरिष्ट. खंडन । ५. गोवि. स्थविष्ठसिन्धुरप्रसर्पबन्धुर ।
