Ratna Sanchay Prakaranam

SR No.: 023401
Original Sutra Author: N/A
Author: Harshsuri
Publisher: Bhadrankar Prakashan
Publication Year: 2005
Total Pages: 242
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 54

-
મેઘ તારૂં નામ પણ સહન કરી શક્યો નહીં. તેથી તે બોલ્યો કે - ખોટી પ્રશંસા કરવાથી સર્યું. મારા ધારાથી મોટા કુળપર્વતો પણ ભેદાઇ જાય તો તે બિચારા મુદ્ગશૈલની કઇ ગણના ? આ પ્રમાણે તેણે તારી નિંદા કરી.” તે સાંભળી મુદ્ગશૈલ અહંકારથી બોલ્યો કે – “હે નારદજી ! ઘણું બોલવાથી શું ફળ ? તે દુષ્ટ મેઘ સાત રાતદિવસ મુશલધારાએ વરસે તો પણ એક તલના ફોતરાનો હજારમો અંશ પણ મારો ભેદાય તો હું મારૂં મુદ્ગશૈલ એવું નામ જ ધારણ ન કરૂં - બદલી નાંખું.” તે સાંભળી તે પુરૂષે પુષ્કરાવર્ત મેઘની પાસે જઇ મુગશૈલે કહેલાં વચન અતિશયોક્તિ સહિત તેની પાસે કહ્યા. તે સાંભળી ક્રોધ પામેલા તે મેઘે સાત રાતદિવસ મુશળધારા વૃષ્ટિ કરી. પછી વિચાર કર્યો કે “તે બિચારો મુગશૈલ વહેલો જ સમૂળ હણાઇ ગયો હશે.” એમ ધારી તેણે વૃષ્ટિ બંધ કરી. ત્યારપછી અનુક્રમે પૃથ્વી પરથી સર્વ જળ દૂર થયું ત્યારે જોયું તો તે મુદ્ગશૈલ પ્રથમ જે ધૂળથી મલિન દેખાતો હતો તે ઉલટો અત્યંત ચકચકિત દેખાવા લાગ્યો અને તેણે હસીને નારદને તથા પુષ્કરાવર્તને કહ્યું કે – “અહો ! આવો, આવો. તમારૂં સ્વાગત છે ! અહો અમને ધન્ય છે કે આજ તમારૂં અકસ્માત દર્શન થયું.” એવાં તેનાં હાંસીના વચન સાંભળી પુષ્કરાવર્ત શરમાઇને ચાલ્યો ગયો. આ દષ્ટાંતનો ઉપનય એ છે જે મુદ્ગશૈલની જેવો કોઇ જડ બુદ્ધિવાળો શિષ્ય હોય તેને તેના આચાર્યો મોટા પ્રયત્નથી ભણાવ્યા છતાં એક અક્ષર પણ આવડ્યો નહીં, ત્યારે આચાર્યે તેને અયોગ્ય ધારી તેની ઉપેક્ષા કરી. ત્યાર પછી કોઇ યુવાન વયવાળા, ગર્વિષ્ઠ અને નવા આચાર્ય એમ કહેવા લાગ્યા કે “શિષ્યને ન આવડે તેમાં આચાર્યનો જ દોષ છે. ગમે તેવો જડ શિષ્ય હોય તો પણ સારા આચાર્ય તેને પંડિત કરી શકે છે.” ઇત્યાદિક અભિમાનનાં વચન બોલી પ્રતિજ્ઞા કરી તે અયોગ્ય શિષ્યને ભણાવવા લાગ્યા. પરંતુ તેના હૃદયમાં એક શબ્દનો અર્થ પણ પરિણમ્યો નહીં. એટલે થાકીને તે નવા આચાર્ય ભ્રષ્ટપ્રતિજ્ઞાવાળા થવાથી લજ્જિત થઇને ચાલ્યા ગયા. તાત્પર્ય એ છે કે આવા અયોગ્ય શિષ્યને શાસ્ત્ર શીખવવાથી ઉલટો અનર્થ પ્રાપ્ત થાય છે અને બીજા અનેક પ્રાણીઓને પણ તે અનર્થકારક થાય છે.
રત્નસંચય ૦ ૫૩
-