________________
પંચસૂત્ર
ચોથું સૂત્ર
इत्याह- सुवैद्यवचनेन हेतुभूतेन सम्यगवैपरीत्येन तं व्याधिमवगम्य यथाविधानतो यथाविधानेन देवतापूजादिलक्षणेन, प्रपन्नः सुक्रियां परिपाचनादिरूपां, निरुद्धयदृच्छाचारः सन् प्रत्यपायभयात्तथा तुच्छपथ्यभोजी व्याध्यानुगुण्यतः । अनेन प्रकारेण मुच्यमानो व्याधिना खसराद्यपगमेन, निवर्तमानवेदनः कण्डवाद्यभावात्, समुपलभ्यारोग्यं सदुपलम्भेन । प्रवर्द्धमानतद्भावः प्रवर्द्धमानारोग्यभावः, तल्लाभनिवृत्त्या आरोग्यलाभनिवृत्त्या, तत्प्रतिबन्धात् आरोग्यप्रतिबन्धाद्धेतोः शिराक्षारादियोगेऽपि शिरावेधक्षारपातभावेऽपीत्यर्थः । व्याधिशमारोग्यविज्ञानेन व्याधिशमाद्यदारोग्यं तदवबोधेनेत्यर्थः । किम् इत्याह-इष्टनिष्पत्तेरारोग्यनिष्पत्तेहेंतोरनाकुलभावतया निबन्धनाभावात् । तथा क्रियोपयोगेन इतिकर्तव्यतायां बोधेन हेतुना अपीडितः अव्यथितो निवातस्थानासनौषधपानादिना । किम् ? इत्याह-शुभलेश्यया प्रशस्तभावरूपया वर्द्धते वृद्धिमाप्नोति । तथा वैद्यं च बहु मन्यते महापायनिवृत्तिहेतुरयं ममेति सम्यग् ज्ञानात् । एष दृष्टान्तोऽयमर्थोपनयः ॥
સૂત્ર-ટીકાર્ય– રોગીની સતિયાના દષ્ટાંતને જ ગ્રંથકાર કહે છે. તે આ પ્રમાણે (૧) જેમ કોઇ જીવ કોઢ વગેરે મહાન વ્યાધિથી ઘેરાયો હોય. (२) महाव्यापिनी नानी अनुभव या डोय. (૩) સ્વરૂપથી વેદનાનો જ્ઞાતા હોય=વેદનાને વેદનારૂપ સમજતો હોય, ખસ
રોગથી ઘેરાયેલો હોય અને (ખસને ખંજવાળવાથી સારું લાગતું હોવાથી)
ખસને ખંજવાળતો હોય તેવા રોગીની જેમ મૂઢમતિવાળો ન હોય. (४) साये ४ ते वेहनाथी 2जी यो होय. (૫) તેથી રોગવિનાશનું કારણ એવા સુવૈદ્યના વચનથી તે વ્યાધિને બરોબર જાણીને
દેવપૂજા આદિ વિધિપૂર્વક રોગ દૂર કરવા કફ વગેરે દોષોને પકાવવા
વગેરેની ક્રિયાનો સ્વીકાર કરે છે. (६) नुशानना मयथी. २१२७ वर्तननो त्या ४२ छे. (७) व्या मटे dj डबई भने ५य मो४न ४२ छ.
૧ અર્થાત્ ખસને ખંજવાળવાથી સારું લાગતું હોવાથી ખસને દુઃખરૂપ ન સમજનાર મૂર્ખ
જેવો આ ન હોય.
