Page Text
________________
१५० दर्पणसहिते वैयाकरणभूषणसारे सिद्धत्वान् । आस्तिककामुकस्य नरकसाधनताज्ञानदशायामप्युत्कटेच्छाया द्वेषाभावदशायां प्रवृत्तेर्व्यभिचाराच्च । तस्मादिष्टसाधनत्वमेव प्रवर्तना। उक्तश्च(१)मण्डनमिश्रः
हेतुमाह *द्वेषाभावेनेति* ॥ मधुविषसंपृक्तानभोजने द्विष्टसाधनता. शानात द्वेषविषये प्रवृत्तिवारणाय तद्विषयकप्रवृत्तिं प्रति तद्विषयकद्वेषस्य क्लत्पप्रतिबन्धकतया प्रतिबन्धकाभावविधयावश्यक्लप्तनि. यतपूर्ववर्तिताकद्वेषाभावेनैवोपपत्तौ बलवदनिष्टासाधनत्वस्य न हेतुत्वम् । तेनान्यथासिद्धरित्यर्थः । नन्वन्वयव्यतिरेकसहचार. शानस्य कारणत्वस्योभयत्र साम्यात् तेनैवास्यान्यथासिद्धिर्दुवारेत्यत आह* आस्तिकेति । __ स च परलोकाऽङ्गीकारवान् । तदनङ्गीकर्तुनरकसाधनताशा: नासम्भवात्तद्विशेषणमुपात्तम् । आस्तिकस्य नरकसाधनताज्ञानेन तत्र द्वेषावश्यम्भावेन प्रवृत्त्यसम्भवादाह *कामुकेति। तत्त्वश्चोस्कटरागवत्वम् । रागे उत्कटत्वं जातिविशेषो, विषयताविशिषो वा। प्रवृत्तरित्यस्यागम्यागमने इत्यादिः। द्वेषाऽभावदशायामित्यनेन द्वे. षसामग्रीवैकल्यं दर्शितम् । तच्च विषयतया द्वेषं प्रति उत्कटेच्छा. सामग्रीविरहविशिष्टद्विष्टसाधनताज्ञानस्य हेतुतया ताशसामग्या स्वातन्त्र्येण प्रतिबन्धकतया बोध्यम् ॥ ___*व्याभिचाराश्चेति* ॥ न हेतुरिति पूर्वणान्वितम् । अत एव,"श्ये. नेनाभिचरन् यजेत"इत्यत्र न विध्यर्थबाधः। बलवदनिष्टाननुबन्धि. त्वज्ञानस्याप्रवर्तकत्वेन तद्विषयस्य तस्य विध्यर्थत्वस्यैवाऽभावादिति भावः । उपसंहरति *तस्मादिति ॥ इष्टसाधनत्वमेवेत्येवका रेण कृतिसाध्यत्वबलवदनिष्टाऽननुबन्धित्वयोर्व्यवच्छेदः । आद्यस्य लौकिकप्रमाणेनैवावगमादन्त्यस्य प्रवर्तकशानाविषयत्वादिति भावः
*प्रवर्तनति* । लिङाद्यर्थ इत्यर्थः ॥ इष्टाऽभ्युपायत्वादि । इष्ट.
(१) विधिविधेके इतिशेषः। व्याख्यानं चास्य तैरेव तत्र "प्र. पूतिसमर्थो हि कश्चिद्भावातिशयो व्यापाराभिधानः प्रवर्तना। सा च क्रियाणामपेक्षितोपायतैव, न हि तथात्वमप्रतिपद्य तत्र प्रवर्तते
| SR No. | 023375 |
| Book Title | Vaiayakaran Bhushansara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Harivallabh |
| Publisher | Chaukhambha Sanskrit Pustakalay |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 498 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 34 MB |