________________
જૈનધમ ના સરળ પરિચ
પરિસ્થિતિ એ કાંઈ સ`શય-અવસ્થા કે અચેાક્કસ અવસ્થા નથી, પણ ચાક્કસ અસંદિગ્ધ અવસ્થા જ છે, કેમકે અને. પૈકી નિત્ય છે તે નિશ્ચિતપણે અને ચાક્કસ રૂપે નિત્ય છે જ; એમ અનિત્ય પણ નિશ્ચિત અને ચાક્કસ અનિત્ય છે જ.
પ્ર॰—એની એ વસ્તુ નિત્ય પણ ખરી અને અનિત્ય પણ ખરી એ વિરુદ્ધ નથી? વિરુદ્ધ ધર્માં એક સાથે કેમ. રહી શકે ?
૨૧૦
ઉ—વસ્તુનાં બે રૂપ છે,- ૧. મૂળરૂપ અને ૨. અવસ્થારૂપ. વસ્તુ મૂળરૂપે કાયમ રહે છે, યાને નિત્ય છે, સ્થિર છે, છતાં અવસ્થારૂપે કાયમ નથી, સ્થિર નથી, અનિત્ય છે. દા. ત. સાનુ સેાનારૂપે કાયમ રહે છે, છતાં લગડીરૂપે કે કડારૂપે કાયમ નથી હાતુ,-એ સ્પષ્ટ દેખાય છે. એ અવસ્થારૂપે પરિવર્તન પામ્યા કરે છે, અર્થાત્ અનિત્ય છે. અલઅત્ નિત્યત્વ અને અનિત્યત્વ વિરુદ્ધ છે, પણ તે એક જ અપેક્ષાએ વિરુદ્ધ હોઈ સાથે ન રહી શકે; કિંતુ જુદી જુદી અપેક્ષાએ એક જ ઠેકાણે સાથે રહી શકે છે; માટે વિરુદ્ધ નથી. દા. ત. પિતાપણું અને પુત્રપણું આમ વિરુદ્ધ છે. પિતા તે પુત્ર નહિ અર્થાત્ તે પિતૃત્વ-પુત્રત્વ એક જ વ્યક્તિની અપેક્ષાએ સાથે ન હેાઈ શકે. પરંતુ ભિન્ન ભિન્ન વ્યક્તિની અપેક્ષાએ તેા એ સાથે રહી શકે છે. દા. ત. રામ એકલા દશરથની અપેક્ષાએ પુત્ર અને પિતા અને નહેાતા, પરંતુ દશરથની અપેક્ષાએ તેા પુત્ર હતા જ ને ? અને લવણુ–અંકુશની અપેક્ષાએ પિતા હતા જ ને ? એટલે રામમાં પુત્રવ–પિતૃત્વ અને સાથે હતું. એમ સુણ મૂળ સુવણુદ્રવ્યની અપેક્ષાએ નિત્ય
