________________
અનેકાંતવાદ (સ્યાવાદ)સપ્તભંગી-અનુગ
૨૦૯ તેમ મુલ કારણભૂત નહિ કિન્તુ અંશે દેખાવમાં સમાન અને તે નામથી સંબેધાતી, ગુણરહિત ભળતી વસ્તુમાં પણ ચા જાય છે. દાત. અભવ્ય આચાર્ય એ પણ દ્રવ્ય-આચાર્ય છે. સવારે કરાતા દાતણપાણું સ્નાન એ પણ દ્રવ્ય-આવશ્યક છે. ચારે નિક્ષેપા એક જ વ્યક્તિમાં પણ ઘટી શકે છે. ત્યાં શબ્દાત્મક નામ એ નામ-નિક્ષેપ, આકૃતિ એ સ્થાપનાનિક્ષેપ, કારણભૂત અવસ્થા એ દ્રવ્ય-નિક્ષેપ, અને તે નામની ભાવ-અવસ્થા એ ભાવ-નિક્ષેપ.
દરેક વસ્તુના નિક્ષેપ ૪ વિભાગ તો પડે, પણ કેટલીક વસ્તુના વધારે પણ પડે છે. દા. ત. “લેકરના ક્ષેત્રલેક, કાળલેક, ભવલેક, વગેરે પણ નિક્ષેપ હોય છે. કહેવાય કે “જીવ અને જડ લોકમાં રહે છે, અલકમાં નહિ ત્યાં લેક ક્ષેત્રલેક.
જીવ લેમાં રખડે છે, ત્યાં લેક એટલે ભવે. ૩૮. અનેકાંતવાદ (સ્યાવાદ)–સપ્તભંગો-અનુયોગ
જેનદર્શન અનેકાંતવાદી દર્શન છે. પણ બીજા દર્શની જેમ એકાંતવાદી નહિ. એકાંત એટલે વસ્તુમાં જે ધર્મની વાત પ્રસ્તુત હોય, એકલે એ જ ધર્મ હેવાનો નિર્ણય યા સિદ્ધાંત, અને સત્ એવા પણ એના પ્રતિપક્ષી ધર્મને ઈન્કાર, નિષેધ. અનેકાંત એટલે એ ધર્મ હોવાનો અને બીજી અપેક્ષાએ ઘટતો એને પ્રતિપક્ષી ધર્મ પણ કહેવાનો નિર્ણય યા સિદ્ધાન્ત. દા. ત. એકાંત મતે આત્મા નિત્ય છે એટલે કે નિત્ય જ છે, અનિત્ય નહિ જ. અનેકાંત મતે નિત્ય પણ છે, અનિત્ય પણ છે, અર્થાત્ નિત્યાનિત્ય છે. આ અનેકાંતવાદી
-
--
--
