________________
૧૭૪
જૈનધર્મને સરળ પરિચય હિંસાદિ પાપ ન કરવાં, (ર) છેદપરીક્ષા માટે એ જોવાનું કે એમાં વિધિ નિષેધને જરાય બાધક નહિ પણ સાધક આચાર કહેલા છે? તે જિનાગમમાં દા. ત. કહ્યું સમિતિ– ગુપ્તિ આદિ પંચાચાર પાળવા; તે એમાં લેશમાત્ર હિંસાદિ નથી, અને તપ-ધ્યાનાદિ-વિધિપાલનને અનુકળતા છે.(૩) તાપ પરીક્ષા માટે એ જોવું કે એમાં વિધિનિષેધ અને જિનાગમમાં આચારને અનુકૂળ તત્વવ્યવસ્થા છે? તે દા. ત. અનેકાંતવાદની શૈલીએ આત્માદિ દ્રવ્યોની નિત્યા–નિયતા, ઉત્પાદ-વ્યયધ્રૌવ્ય, દ્રવ્ય-પર્યાયને ભેદભેદ વગેરે તત્વવ્યવસ્થા બતાવી. જે વિધિ-નિષેધ તથા આચાર સંગત થાય એવી છે. આ ચિંતનથી વિશિષ્ટ શ્રદ્ધા-સમ્યગ્દર્શનની સંગીન વૃદ્ધિ થાય છે.
ધ્યાનના કેટલાક નમૂના જૈન ધર્મમાં ધ્યાનનું મહત્ત્વ એ રીતે છે કે દરેક શુભ યેગમાં ધ્યાન થયેલું જોઈએ. એ માટે દરેક ક્રિયાપ્રવૃત્તિ પ્રણિધાન પૂર્વક કરવાની છે. પ્રણિધાન એટલે વિશુદ્ધ ભાવનાને બળ સાથે, તે તે ક્રિયાના કે બોલાતા સૂત્રના અર્થમાં સમર્પિત મન. આવું સમર્પિત મન એ ધ્યાન જ છે. માટે સાધુ કે શ્રાવકે પિતાપિતાને ઉચિત સર્વગો-અનુષ્ઠાનો તે પહેલા બજાવવાના છે. એમાં ધ્યાન અંતર્ગત જ છે. એ બજાવ્યા પછી એકલા ધ્યાનને અવકાશ છે. આ સ્થાનના પ્રાથમિક અભ્યાસ માટે પહેલાં એકાગ્રતા કેળવવા વિવિધ જાતના અભ્યાસ જોઈએ. દા. ત. ૦ (૧) અષ્ટ પ્રાતિહાર્ય–યુક્ત અરિહંત પ્રભુને મનની સામે લાવી પછી હદય – કમળની
