________________
દર
અંતિમ અક્ષર વિના સૌમન મીઠું હોય, આપો ઉત્તર એકમાં જેમ સ્ત્રીને વ્હાલું હોય. આપે ઉત્તર મયણા સુંદરી રે લોલ, મારી આંખોમાં કાજળ સોહાય ૨. ૫૧૪ા
પહેલો અક્ષર કાઢતાં સોહે નરપતિ સોય, મધ્યાક્ષર વિના જાણવું, સ્ત્રી મન વહાલું હોય, ત્રીજો અક્ષર કાઢતાં પંડીત પ્યારો ભયો, માગું ઉત્તર એકમાં તાત પુત્રને કહ્યો. મયણાએ ઉત્ત૨ આપીયો રે લોલ, અર્થ ગણે તો વાદળ થાય રે. ૧૫ા
·
ઉપરોક્ત ઉદાહણને આધારે ‘સમસ્યા’નો ખ્યાલ આવે છે. હરિયાળી સ્વરૂપમાં આ સમસ્યાની શૈલી જુદી છે. કોઇ વસ્તુ પદાર્થ કે સાધનનું બાહ્યવર્ણન કરીને પરિચય આપવામાં આવે છે. અને તેના સંદર્ભથી વસ્તુ કે પદાર્થનું નામ શોધવાનું હોય છે. હરિયાળીના પાયામાં સમસ્યા પણ રહેલી છે. સમસ્યાત્મક કાવ્ય રચનાનો વિસ્તાર એ હરિયાળી પ્રકારમાં જોવા મળે છે.
प्रहेलिका नाम यथा परः संदिह्यते सार्दश गुप्ता भिधानस्य ।
પ્રહેલિકા એટલે બીજાને સંદેહ કે સંશયમાં નાખે તેવું વર્ણનીય વસ્તુનું નામ ગુપ્ત રાખવું તે. આવી પ્રહેલિકા સમજવા માટે શબ્દ જ્ઞાન ઉપરાંત બહુશ્રુતપણાની જરૂર છે. બુધ્ધિને કસવાની જરૂર પડે છે. હરિયાળી સ્વરૂપને સમજવા માટે સમસ્યા પ્રહેલિકા માર્ગદર્શક બને છે. હરિયાળીના બીજ સ્વરૂપે સમસ્યા રહેલી છે. આ સમસ્યામાંથી હરિયાળી પ્રકારની રચનાઓનો ઉદ્ભવ થયો હોય એમ માનવા માટે ઉપરોક્ત માહિતી સમર્થન આપે છે.
પ્રાચીન કાળમાં ૠષિ મુનિઓ અવારનવાર સમય મળતાં
