________________
હરિયાળીની ભૂમિકામાં સમસ્યા-પ્રહેલિકા અને રૂપક કાવ્યનો સંદર્ભ રહેલો છે. હરિયાળીમાં આ ત્રણેનો સમન્વય થયેલો છે.
હરિયાળીમાં અર્થ ચમત્કૃતિ, ગૂઢાર્થ અને જિજ્ઞાસા જેવા તત્ત્વો છે તેને કારણે આધ્યાત્મિક અનુભૂતિ વ્યક્ત કરવાની અનોખી કાવ્ય શૈલી તરીકે સ્થાન ધરાવે છે.
દાર્શનિક વિચારો અતિ શુષ્ક કે નીરસ હોવાને કારણે લોકોનું આકર્ષણ થાય તે માટે પણ ‘હરિયાળી' કાવ્ય સર્જન થયું હોવાનો સંભવ છે. કારણ કે તેમાં રહેલો વિરોધાભાસ, જિજ્ઞાસાને કારણે સત્ય જાણવાની તીવ્ર ઇચ્છાથી આવાં કાવ્યો વાંચીને અર્થ સમજવાનો પ્રયાસ અને સંતોષ થાય છે. ભક્તિમાર્ગની નિરાકાર અનુભૂતિને વ્યક્ત કરવા માટે આ પ્રકારની રચના શૈલી નવીનતા ને વિવિધતા દર્શાવે છે.
નમૂનારૂપે નીચેનાં દષ્ટાંત અત્રે નોંધવામાં આવ્યાં છે. કવિ ન્યાયસાગરના નવપદના સ્તવનમાં સમસ્યાનો સંદર્ભ મળી આવે છે. પ્રજાપાલ રાજા પોતાની બે રાજકુંવરીઓનો અભ્યાસ પૂર્ણ થયા પછી પરીક્ષા કરવા માટે નીચે પ્રમાણેની સમસ્યા પૂછે છે.
જીવલક્ષણ શું જાણવું કોણ કામદેવ ઘર નાર, શું કરે પરણી કુમારીકા, ઉત્તમ ફૂલ શું સાર, રાજા પૂછે ચારના આપો ઉત્તર એક, બુધ્ધિશાળી કુંવરી આપે ઉત્તર છે ક. ૧૨ા શ્વાસ લક્ષણ પહેલું જીવનું રે લોલ, રતિ કામદેવ ઘર નાર રે, જાઈનું ફૂલ ઉત્તમ જાતિમાં રે લોલ, કન્યા પરણીને સાસરે જાય રે. ૧૩ાા પ્રથમ અક્ષર વિના જીવાડનાર જગનો કહ્યો, મધ્યમ અક્ષર વિના સંહાર જગનો તે થયો,
