________________
૨૭૫
सुवर्णालंकृता कन्या हे मालंकार वर्जिता।
सा कन्या विधवा जाता गृहे रोदिति तत्पतिः॥ અર્થ સુવર્ણનાં અલંકારો ધારણ કરેલાં છે. સુવર્ણનાં (સોનાનાં) અલંકારોનો ત્યાગ કર્યો છે. જે (સ્ત્રી) વિધવા બની છે તેનો પતિ ઘેર રૂદન કરે છે. આવા વિરોધીભાસવાળાં વિધાનોથી આશ્ચર્ય થાય છે. આતો શબ્દાર્થ છે તેનો ગૂઢાર્થ નીચે પ્રમાણે છે.
સુવર્ણ ઉત્તમવર્ણ રૂપરૂપનો ભંડાર સમાન સ્ત્રી છે. શરીરનું સૌન્દર્ય નૈસર્ગિક રીતે જ સુંદર હોય તો તેનાથી તે સ્ત્રી શોભે છે. શરીરનાં અંગો, સપ્રમાણ રૂપ એ અલંકાર સમાન શોભા આપે છે એટલે રૂપ અને મોહક સૌન્દર્યવાળી સ્ત્રી છે. સુવર્ણ સોનાનાં આભૂષણોનો ત્યાગ કર્યો છે તેનો અર્થ એ છે કે પ્રથમ પંક્તિમાં દર્શાવ્યા પ્રમાણે સર્વાગ સુંદર સ્ત્રી છે. એટલે તેણીએ સોનાનાં આભૂષણોનો ત્યાગ કર્યો છે. આ સ્ત્રી વિધવા છે પણ અહીં વિધવાનો અર્થ વિશેષ વધારે પતિ વાળી છે એટલે કે વેશ્યા છે. વેશ્યાને ઘણા પતિ હોય છે. ઘણા પતિવાળી સ્ત્રી-વેશ્યા છે. આવી સ્ત્રીનો પતિ ઘેર રડતો હોય તે સ્વાભાવિક રીતે સમજી શકાય છે.
પ્રહેલિકાનો આ સંદર્ભ હરિયાળી સ્વરૂપના વિકાસનું એક વિનોદયુક્ત ઉદાહરણ છે.
वृक्षाग्र वासी न च पक्षिराजः त्रिनेत्रधारी न च भूतनाथः तणं च शैया न च राजयोगी
जलं च बिभ्रत् न घटो न मेघः ॥ १॥ અર્થઃ વૃક્ષના અગ્ર ભાગ ઉપર રહે છે પણ તે પક્ષી નથી. ત્રણ આંખવાળા છે છતાં શંકર નથી. ઘાસની શૈયા છે છતાં યોગી નથી.
છે.
