________________
૨૬૬
“નોકા૨વાલી ધ્યાન ધરતાં, મુક્તિ પામે કેવલી સવિ, આશપુરી કર્મચૂરી'’
હરિયાળીની છેલ્લી કડીમાં કવિના નામનો સીધો ઉલ્લેખ થયેલો હોય છે. મધ્યકાલીન કાવ્ય પરંપરામાં આ લક્ષણ સર્વ સામાન્યપણે નજરે પડે છે.
આનંદઘન કહે સુણ ભાઈ સાધુ, એ પદસે નિર્વાણ, કબહુ જ૨ની ફેરી ન ઉપજે, સુંદર સુખમેં રહે સમાઈ, હીરકાક્ષરે રચી હરિયાળી સમભાવી એ જિનની રે.
થઈ મોટા અર્થ તે કહેજો રે, શ્રી શુભવીરને વાલડી રે, ધનહર્ષ પંડિત ઈમ કહે, જિનવર ઈમ ભાખે. વિનયસાગર મુનિ ઈમ ઉપદેશે ધર્મમતિ મન લાવો.
કાંતિવિજય કવિ એણીપેરે બોલ્યા, સુણજો નર ને નાર.
મણિપ્રભવિજયજીએ હરિયાળી રચનામાં પોતાના નામનો સીધો નિર્દેશ કરવાને બદલે સમસ્યા દ્વારા કવિનું નામ શોધવાનું છે. એટલે હરિયાળી ને અંતે પણ અર્થ શોધવાનો પ્રયત્ન કરવો પડે છે.
સર્પના માથે કહો શું શોભે ? રત્ન તણી શું કહીએ ? રાજવી યુદ્ધ કરી શું પામે ? કવિનું નામ એમ લહીએ.’
‘મણિપ્રભવિજય’
હરિયાળીઓની સમીક્ષાત્મક વિગતો દ્વારા તેના ગૂઢાર્થના પરિચયની સાથે કવિપ્રતિભાની વિશિષ્ટતા દૃષ્ટિગોચર થાય છે. વિવિધ પ્રકારની હરિયાળીઓ કાવ્યના નિરતિશય રસાસ્વાદ માટે અનુકૂળ વાતાવરણ સર્જવામાં સફળ નીવડી છે. અધ્યાત્મવાદના વિચારો ઉપરાંત વિનોદવૃત્તિને લક્ષમાં લઈને કેટલાક શબ્દ પ્રયોગો દ્વારા કાવ્ય રચનાનો પરિચય થાય છે. ફૂલનીમાળા, દાંડો, નવકારવાળી, પડછાયો, જિનવાણી,
