________________
૨૬૨
“એહ અર્થ કહ્યો અગોચરૂરે સદ્ગુરૂને આધારે” “થઈ મોટા અર્થ તે કહેજો રે, શ્રી શુભવીરને વાલડારે” “અવધૂ એસો જ્ઞાન વિચારી, વામે કોણ પુરૂષ,
- કોણ નારી?” ધનહર્ષ પંડિત એહને, જાણે અરથ વિશાલરે” ધન પદકા જો અર્થ કરેગા, શીધ્ર સાધે કલ્યાણ” “મહેન્દ્ર મણિપ્રભ એમ ભણે રે લોલ,આપો આપો ઉત્તર,
. ગુણ ધામજો” નવનવ નામે સહુ કોઈ માને, કહેજો અર્થ વિચારી”.
હરિયાળીનો અર્થ એકદમ સમજાતો નથી, તેનો અર્થ સમજવા માટે ઊંડું ચિંતન કરવું પડે છે. આ માટે સમય પણ વધુ લાગે તેમ હોવાથી કવિઓએ હરિયાળીનો અર્થ કે જવાબ શોધવા માટે સમય મર્યાદાનો પણ કાવ્યમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે.
અવધિ કરું છું માસ એકની આપો અર્થ વિચારી રે “કહિએ પંડિત કોણ એ નારી વીસ વરસની અવધિ વિચારી” માસ બે ચાર વિમાસી જો જો, તે શું નરકે નારી રે “અવધિ કહી છે પણ એકની, અવધિ કહી છે માસ એકની, અવધિ કહી છે વર્ષ એકની, પંડિત જરજી ”
હરિયાળીમાં છંદ વૈવિધ્ય પણ નોંધપાત્ર છે. સાખી, કુંડળિયા, સવૈયા, સબદી, અરિલ્સ, વગેરેનો પ્રયોગ થયો છે. ધીરાની અવળ વાણીમાં કાફીનો પ્રયોગ છે. તદુપરાંત આશાવરી, ધન્યા શ્રી, અને મારુ રાગનો પ્રયોગ થયો છે. ઉપરોક્ત છંદના રાગથી કાવ્યનો લય સિદ્ધ થાય છે. વર્ણાનુપ્રાસ દ્વારા કવિની કાવ્ય કલાનો પરિચય થાય છે.
