________________
તીન લોકમેં ભયા તમાશા, સૂરજ કિયો સકળ અંધેર, મૂરખ હોય સો અર્થથી પાવે, ‘સુંદર' કહે શબદમેં ફે૨.
૨૩૩
(૧) પાણીના ટીંપામાં સમુદ્ર સમાયો! સાક્ષી ચેતનરૂપ પાણીના ટીંપામાં અપાર સંસારરૂપ સમુદ્ર સમાયો, અર્થાત્ જ્ઞાનકાળમાં સાક્ષી - ચેતનના વિવર્તરૂપે આ અપાર સંસાર પ્રતીત થયો.
(૨) રાઇમાં મેરૂ પર્વત સમાયો! : બ્રહ્માકાર થયેલી સૂક્ષ્મ બુદ્ધિ વૃત્તિરૂપ રાઇમાં અજ્ઞાનરૂપ મેરુ પર્વત સમાયો.
(૩) પાણીમાં તૂંબડી ડૂબી ! : સંસારરૂપ પાણીમાં શ્રદ્ધાહીન બુદ્ધિરૂપ તૂંબડી ડૂબી ગઇ, અર્થાત્ વારંવાર જન્મ-મરણના અનુભવને પ્રાપ્ત થઇ.
(૪) પથ્થરને પાણીમાં તરતાં વાર ન લાગી! : અગાધ આસ્થાવાળા ચિત્તરૂપ પાષાણ ભવસાગરમાં તરવા લાગ્યો, અર્થાત્ જ્ઞાન દ્વારા એ ચિત્ત કૃતાર્થ થઇ ભવસાગરને પાર પામ્યું.
(૫) સૂર્યને લીધે અંધારૂં થયું તેથી ત્રણે લોકને આશ્ચર્ય થયું! : બ્રહ્મજ્ઞાનરૂપ સૂર્યે નામ-રૂપાત્મક સર્વ સંસારના બાધરૂપ અંધારૂં કર્યું એ જોઇને ત્રણે લોકમાં બધા અજ્ઞાનીઓને આશ્ચર્ય થયું.
જે સંસારથી ઉપરામ-રૂપ વૃત્તિવાળા જ્ઞાનીરૂપી મૂર્ખ હોય તે જ આ મારા કહેલા શબ્દોના અર્થને યથાર્થ અનુભવે છે, કેમ કે સુંદરદાસ કહે છે કે મારા કહેલા શબ્દોમાં અર્થનો ફેર છે (મૂર્ખ અને જ્ઞાનીનો ભાવ વિચારવા યોગ્ય છે.)
સવૈયા : ૪
કમલમાંહીતે પાની ઉપજ્યો, પાનીમાંહીતે ઉપજ્યો સૂર, સૂરમાંહી શીતલતા ઉપજી, શીતલતામે સુખ ભરપુર, તો સુખકો ક્ષય હોય ન કબહુ, સદા એક - રસ નિકટ, ન દૂર, ‘સુંદર’ કહત સત્ય યહ યુંહી, યામેં રતિ ન જાનકું કૂર.
