________________
૧૬૨
સગાંઓને વીણીવીણીને શોધીશોધીને, બહાર ધકેલવા માંડ્યા.
એક-પારકાની અદેખાઇ-ઇર્ષા કરનારો મત્સર નામનો દાદો હતો, તે કોઇની નિંદા, ચાડીચુગલી કરતાં શરમાતો નહીં અને પોતાને શાણો, રૂપાળો, બાહોશ, દીર્ઘદૃષ્ટા માનતો. દાદાની પત્ની - દુર્મતિદાદી (કુબુદ્ધિ) આ બંન્ને દાદા અને દાદી વૈરાગ્ય બેટાનું મોઢું જોતાંજ મરણ-શરણ થયા.
મંગળ એટલે ખુશાલીનો પ્રસંગ અને વધાઇ એટલે વધામણી. જ્યારે આ સુપુત્ર-બેટો વૈરાગ્ય જન્મ્યો ત્યારે વ્યવહાર દૃષ્ટિએ એ ઉટપટાંગ સગાંઓએ બહારથી પ્રેમ દર્શાવવા જન્મની વધામણીઓ ઉજવી, બાકી વૈરાગ્ય બેટાનો જન્મ થતાં આ લોકોના પેટમાં તેલ રેડાયું કેમ કે તેઓ જાણતા હતા કે હવે પોતાનું મૂળસ્થાન હચમચી જશે.
અર્થઃ શુભ-અશુભ કર્મોના ફળ આપનાર પુણ્ય અને પાપ નામના બે પાડોશી હતા, તેમને વૈરાગ્ય બેટો ખાઇ ગયો. અભિમાન અને કામ (વિષયેચ્છા) રૂપ બે મામા હતા, તેમને આ વૈરાગ્ય બેટાએ ખલાસ કર્યો અને છેલ્લે મોહનગરના મહારાજા (મહામોહ કે કર્મ પરિણામ)ને પણ ખતમ કર્યો અને પછી પ્રેમ (રાગ) જે રહી ગયો હતો તેને પણ ગુમાવ્યો (ગામા) એટલે રાગ તો જાતે જ રસ્તો કરી ચાલતો થયો.
(૩)ભાવાર્થ : આ વૈરાગ્ય બેટો કૃત્રિમ સગાઓને તો ખાઇ ગયો એટલું જ નહીં પણ એણે તો પુણ્યપાપરૂપ પાડોશીઓને પણ ના છોડ્યા, તેમને પૂરા કર્યા. પુણ્ય સોનાની-બેડી, પાપ લોખંડની-બેડી, બન્ને કર્મબંધના કારણ છે. સંસારમાં ભમાવનાર છે તેથી તે બન્નેનો નાશ થાય તો જ મોક્ષ થાય. ‘શુભભાવ'થી પુણ્ય થાય તેથી તે ઉપાદેય ગણાય પરંતુ મોક્ષ તો ‘શુદ્ધભાવ’થી થાય.
અને આ વૈરાગ્ય બેટાએ ‘મિથ્યાભિમાન’ નામના મામાને પણ ન છોડ્યો, તેમનો કોળીયો કરી ગયો.
ત્રણ ચિત્તવૃત્તિઓ : સાત્વિક-સારી, રાજસ-મધ્યમ અને તમસ
