________________
૧૪૬
વચન-કાયાથી બે ઘડી (૪૮ મિનિટ) સમભાવમાં એટલે રાગ-દ્વેષ રહિત સ્થિતિમાં રહીશ, અને (૨) મન-વચન-કાયાથી ૪૮ મિનિટ પાપ પ્રવૃત્તિનો ત્યાગ કરીશ.
પરંતુ ચપળ-ચંચળ મન સામાયિક વખતે પણ ચારે બાજુ ભમતું રહે છે અને તેથી કબુલ કરેલા નિયમ તોડી, આશ્રવમાં ચાલ્યું જાય છે. (દરેક આધ્યાત્મિક પ્રવૃત્તિમાં “મન નિરોધની જરૂર છે. શ્રીમદ્ ભગવત ગીતા, અધ્યાય ૬, શ્લોક ૩૪, ૩૫માં ઉલ્લેખ છે. અર્જુન શ્રીકૃષ્ણને કહે છેઃ હે મધુસૂદન, મન ચંચળ હોવાથી લાંબો વખત એકાગ્ર રહી શકાતું નથી, મન એટલું દઢ અને બળવાન છે કે જેમ વાયુ વશ કરવો તેમ મન વશ કરવું અતિ દુષ્કર છે. શ્રી કૃષ્ણનો જવાબઃ હે મહાબાહો ! નિસંદેહ મન ચંચળ અને કઠિનતાથી વશ થાય તેમ છે, પરંતુ “અભ્યાસ' અને વૈરાગ્ય થી વશ થાય, અભ્યાસ એટલે મનને સ્થિર કરવા સતત વારંવાર પ્રયત-પુરુષાર્થ કરવો. મન વશ કરનારને જ યોગ પ્રાપ્ત થાય છે. - આ બધું ઠીક છે. આપણે આપણા મનની ગતિ વિચારીએ)
આમ સામાયિક કરતાં મન ભટકે છે એટલે તેને સમતારૂપ બારણું બરાબર બંધ કર્યું નથી, તેથી પાપ-પ્રવૃત્તિવાળો કાળો કૂતરો આપણા મન રૂપી ઘરમાં પેસીને, સમતારૂપી બધું ઘી પી ગયો. માટે હે સુમતિરૂપી સમજુ વહુ ! તમે ઊઠો ને આળસ –પ્રમાદ છોડી, ચંચળ મનરૂપી-ઘરને પાછું ધર્મક્રિયામાં, અપ્રમત્તતારૂપી જાગૃતિથી, કાળજીપૂર્વક સંભાળી, સમકિત – રત્નને ઉજ્જવળ કરવા, તમારા આત્મરૂપ પતિને શ્રી વીર જિનેશ્વરની પૂજા કરવાનું કહો.
પરમાર્થ અવિરતિરૂપ બિલાડાએ, ધર્મકરણીરૂપ, વિરતિરૂપ ઉતરડ ભાંગી નાખી છે. ચંચળ એવી પાંચ ઈન્દ્રિયોરૂપ નાદાન બાળકો રોકયા રોકાતા નથી.
તેમણે શુભ ઉપયોગરૂપ ત્રાક ભાંગી નાખી, અને ક્રિયારૂપ માળ (રંટિયાની દોરી) તોડી ફોડી નાખેલ છે. જેથી શુભ ક્રિયારૂપ માળ વિના ધર્મરૂપી રેંટિયો ચાલતો નથી તેથી પાંચ ઈન્દ્રિયોને પરવશ થવાથી, આ