________________
૧૨૩
છ દ્રવ્યમાં એક ધર્માસ્તિકાય છે જે જીવને ગતિમાં સહાયક છે. ધર્માસ્તિકાય સિદ્ધશીલા સુધી છે, જેથી મુક્ત થયેલો જીવ ત્યાંથી આગળ જઈ શકતો નથી. તે પછી અફાટ વિશાળ અલોકાકાશ છે.
આ “લોક'નું સ્વરૂપ સંસ્થાન એટલે આકાર. લોક પુરુષાકાર રહ્યો છે, એટલે કોઈ પુરુષ, બે હાથ કમરે રાખી, બે પગ પહોળા કરી ઊભો હોય એ આકારે “લોક છે. અનંત અલોકાકાશની વચ્ચે આ “લોક રહ્યો છે અને તે ત્રણે કાળ-આદિ મધ્ય અને અંતમાં એ રૂપે રહેવાનો છે, અર્થાત, અલોકાકાશમાં ફક્ત આકાશ દ્રવ્ય છે તેની વચ્ચે પુરુષાકારે “લોક' આવેલો છે.
આ “લોકનું વિસ્તૃત સ્વરૂપ જિજ્ઞાસુએ જ્ઞાની પાસેથી જાણવા જેવું છે. જૈન વિજ્ઞાનમાં એક માપ છે જેને “રાજ કે “
રજુ' કહે છે, અસંખ્યાતા દ્વીપસમુદ્ર પ્રમાણ છે. આવું લોકનું વિરાટ સ્વરૂપ જે સર્વજ્ઞ કેવળી ભગવંતોએ જોયું ને વર્ણવ્યું છે તે સંક્ષેપથી પુરુષાકાર હોવાનું શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે, “લોકમાં અનંત જીવો છે અને જીવથી અનંતગણા પુદ્ગલ પરમાણુ છે.
જૈન ભૂગોળ ને જૈન વિજ્ઞાનની હકીક્ત ૧૦૦ ટકા “સાચી છે.
પદમાં જે નર નિત્ય ઊભો છે, બેઠો નથી, બેસશે પણ નહી અને ગગન વચ્ચે તે રહે છે. ભવ્ય વાચક, હવે સમજાયું ને?
ચૌદ રાજલોકનો પુરુષ આકારરૂપ પુરુષ જે બે પગ પહોળા કરી, કેડે બે હાથ દઈ ઊભો છે તે શાશ્વતો છે, તેથી તેનો આકાર કાયમનો છે તેથી તે કદી પણ બેઠા નથી અને બેસશે પણ નહીં.
આ “લોક મધ્યમાં છે અને ઊર્ધ્વ, અધો, તિર્જી - એમ દસે દિશાઓમાં ચારે તરફ “અલોક' છે, એટલે અનંત પ્રદેશ આકાશ વચ્ચે લોક અદ્ધર રહ્યો છે.
