________________
૧૦૮
માખણ અંદર ઊતરી ગયું, માખણ મેળવનારની સંખ્યા ઘણી ઓછી છે જ્યારે છાશ મેળવનારની સંખ્યા ઘણી મોટી છે.
થડ, મૂળ વગર પાંદડું અને પાંદડા વગર તુંબડું અને જીભ વગરનાએ ગુણ ગાયા. ગાવાવાળું નથી રૂપ કે નથી નિશાની એને તો સગુરુએજ બતાવેલ છે. ઉપરોક્ત વિધાન અસંભવિત લાગે છે.
આ ગાથા દ્વારા પદસ્થ ધ્યાનનો વિષય સૂચિત થાય છે. પદસ્થ ધ્યાન આલંબન ધર્મધ્યાન છે. વર્ણમાતૃકામાં નાભિ ઉપર કમળદળની સ્થાપના કરી તેમાં ક થી મ સુધીના ૨૫ વ્યંજનોનું ચિંતવન થાય, તે જ રીતે મંત્રરાજનું ધ્યાન થી થાય છે તેમાં સર્વજ્ઞ જિનેશ્વરદેવનું ચિંતન થાય છે. એ અતિ વિશિષ્ટ બીજ તત્ત્વ છે. એના ભ્રમણ સ્થાન અને અંતે થતી પરમસ્થાન નિવૃત્તિ અભ્યાસવા અને અનુભવવા યોગ્ય છે. એમાંથી છેવટે અનફરતધ્યાન સુધી પહોંચી જવાય છે. કવિ જણાવે છે કે પદસ્થ ધ્યાન કરનારને તંબૂરો કે સિતારનો ખપ પડતો નથી, તાર સાંધવાં પડતા નથી કે સ્વરનો આરોહ અવરોહ કરવો પડતો નથી. સંગીતમાં તો તે ગાનાર સામે હોય છે. આ જાપ કે નાદ શ્રવણમાં ગાનાર છે છતાં તેનું રૂપ દેખાતું નથી તેતો કોઈ અંદર ઊંડેઊંડે બેઠો છે. વગર જણાયે ગાન કરે જ જાય છે.
આવો ભાવ જે અનુભવે તે ખરો જોગી છે. તે મારા સાચા સદ્ગુરુ છે તેને પગલે ચાલવા હું પ્રયત કરું છું અને તેમ કરી રૂપાતીત ભાવમાં લીન થવાની હોંશ ધરાવું છું. આત્મા પોતે જ ગાનાર, બેસનાર, સત્તારૂપ છે. આ ગાથામાંથી અનાહતનાદ અજપાજાપમાં લય કરી નિવેડો લાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. ધર્મધ્યાનના બીજા પાયામાં જીભની જરૂર રહેતી નથી એ વાત અહીં સિદ્ધ થાય છે. પાપા
આત્મિક અનુભવ વગર એ ન જણાય. એને તો હૃદયની અંદર રહેલ જ્યોતિ જગાવે, જાગૃત કરે, જણાવે. એ આદર્શ હૃદયની અંદરનો
