________________
ભાવમન તે આત્માના અત્યંતર પુરૂષાર્થ સ્વરૂપ છે તેની ગણત્રી ઉગ તરીકે પણ કહી શકાય. આ પુસ્તકનું પાંચ-છ-સાત અને આઠમું પ્રકરણ તે ઉગ, ઇન્દ્રિય અને મન અંગેની વિસ્તૃત હકીકતવાળું છે.
દરેક પ્રાણિનું ચિત્ત, અસંખ્ય અધ્યવસાયમાં વર્તતું હોય છે. અને તેથી તે વિચિત્ર પ્રકારની નિરૂપ સંસારનું કારણ બને છે. તે અનેક અધ્યવસાયને અનુરૂપ સ્થાનમાં લઈ જાય છે. જે ચિત્ત, દોષથી ભરેલા સ્થાને માં વતું હોય તે, તે સંસારનું કારણ બને છે. અને તે નિર્દોષસ્માનમાં વર્તતું હોય તો તે જ ચિત્ત મોક્ષનું કારણ બને છે. પ્રાણિને પિતાનું ચિત્ત, એ જ ખરૂં અંતરધન છે.. એના ઉપર જ ધર્મ અને અધર્મને આધાર છે. એના ઉપર જ સુખ અને દુઃખને આધાર રહે છે. માટે એ ચિત્તરૂપી સુંદરરત્નનું સારી રીતે રક્ષણ કરવું એમાં જ
આ ઉપગધર્મને સમજવાની સફલતા છે. જે પ્રાણિ, પિતાના ભાવચિત્તનું રક્ષણ કરે છે. બરાબર જાળવે છે, તે વાસ્તવિક રીતે તે પિતાના આત્માનું જ રક્ષણ કરે છે. જ્યાં સુધી એ ચિત્ત, ભેગની લાલસાએ વસ્તુઓ કે ધન મેળવવા માટે જ્યાં ત્યાં દોડાદોડ કર્યા કરે ત્યાં સુધી જીવને સુખની ગંધ પણ આવી શકે જ નહિં. આ હકીકતને સમજાવતું
ભૌતિકદ્રષ્ટિ અને આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિ” નામે આ પુસ્તકનું નવમું પ્રકરણ છે.
સેયપદાર્થને અનુસરીને જ વિવિધ સમયે પરિવર્તન પામતી રહેતી ઉપયોગની પરિવર્તન ધારાને પરિણામ
