________________
૧૬૪
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ,
રોગનું પુનરૂત્થાન થવા સમયે તે પુનરુથાન થવામાં થયેલી ભૂલને પહેલી તપાસે છે. રેગી પણ વિચારે છે કે આ રીતે થયેલી ભૂલના પરિણામે જ આ સ્થિતિ બની રહી છે. એમ સમજી વૈદ્ય તેનું પરિમાર્જન કરી, ફરીને આવી ભૂલ ન થાય તેની સાવચેતી રાખવા માટે સૂચના આપે છે. અને રોગી પણ સાવચેત રહેવાને ખ્યાલ રાખે છે. તે જ ફરીને એવું બનવા પામતું નથી. એવી રીતે આમિક બીમારીને હટાવવા અને આત્મિક આરોગ્યતાને પામવા માટે ભૂતકાળ પણ તપાસ જ પડશે.
માત્ર પરિસ્થિતિ કે નિમિત્તના આધારે અગર શારીરિક કે રાસાયણિક પરિવર્તનના આધારે કોઈપણ ઘટનાની કે માનવીય આચરણની આપણે વ્યાખ્યા નહીં કરી શકીએ. દુન્યવી દ્રષ્ટિએ તે શ્રીપાળ મહારાજાને કઢીયાઓના સંસગથી રોગ થવામાં, ધવલશેઠ દ્વારા સમુદ્રમાં ફેકાઈ જવામાં અને સમુદ્રમાં પડતાં જ કઈ પાટીયાનો સહારો મળી, જવામાં કે જ્યાં ગયા ત્યાં સામેથી રાજકુંવરીઓ સાથેના લગ્ન પ્રસંગે સ્વયં ઉપસ્થિત થવામાં, અને મયણાસુંદરીનાં કેઢીયા સાથે લગ્ન થવામાં, સામાન્ય લેકે તે પરિસ્થિતિ કે નિમિત્તને જ જેશે. પરંતુ અધ્યાત્મદષ્ટિ પામેલ મયણું અને શ્રીપાલે તે તે અંગે કોઈ ભૂતકાળ (પૂર્વભવમાં થયેલ ભૂલનું જ પરિણામ)ને જ દોષ માન્ય હતું. તેથી જ તેઓએ આ બધા અનુકુળ અને પ્રતિકુળ સંગોની પ્રાપ્તિનું બીજ જાણવા માટે તેઓએ શ્રી અજિતસેન,
