________________
પ્રમુખ અંગ છે. અંગને અસ્પૃશ્ય માની કાપી નાખવામાં આવે તો એક અંગનું મૃત્યુ થાય. સમાજ પણ લંગડો બની જાય. અસ્પૃશ્યતાએ આગળ ચાલીને ધૃણાનું રૂપ ધારણ કર્યું. આટલા મોટા વિશાળ જનસમૂહને ધૃણાની દૃષ્ટિએ જોવાથી દેશને મોટી હાનિ થઈ છે.
દેશ ખંડિત થઈ ગયો છે. કરોડોની સંખ્યા ધરાવતો હરિજનસમાજ અનાથ બની ગયો અને ગરીબીમાં સપડાયો. જ્યારે આ દેશમાં મુસ્લિમ સંસ્કૃતિ આવી, અર્થાત્ મુસલમાનોનું રાજ આવ્યું ત્યારે હરિજનસમાજના બહુ મોટા વર્ગ ધર્મપરિવર્તન કર્યું. જાણે અપમાનનો બદલો લેવાનો હોય તે રીતે તેનું પરિવર્તન થઈ રહ્યું હતું. હરિજનો પ્રત્યેની અસ્પૃશ્યતાનો કે તેમના પ્રત્યે તિરસ્કાર કરવાનો કોઈ શાસ્ત્રીય આધાર નથી. તેમજ કોઈને અધિકાર નથી કે પોતાના બંધુઓને ધૃણાની દૃષ્ટિએ જોઈ તેમનો તિરસ્કાર કરે. એ તો ભારતીય સંસ્કૃતિની મહાનતા હતી કે આટલું ઘોર અપમાન હોવા છતાં હરિજન બંધુઓએ પોતે હિન્દુ છે તે ભાવનાને જાળવી રાખી અને હિન્દુ ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા ધરાવે છે. ધર્માચાર્યો કે ધર્મગુરુઓએ આ વિષયમાં ઊંડાણથી વિચાર કર્યો હોય તેમ લાગતું નથી. ધાર્મિક અંધશ્રદ્ધાના જોરમાં આપણા ધર્મગુરુઓ રાષ્ટ્રહિત કે સામાજિક દૃષ્ટિએ આગળ વિચારી શક્યા નથી. હિન્દુ ધર્મ દયા, પ્રેમ, સહૃદયતા અને માનવતા પર આધારિત છે. દીર્ઘદૃષ્ટિના અભાવે તેમણે ધર્મના નામે માનવતાનું અપમાન કર્યું છે. આજે આપણો દેશ તેનાં કડવાં ફળ ભોગવી રહ્યો છે. મહાત્મા ગાંધીજીએ આ વિષયમાં સચોટ આંદોલનનો આરંભ કરી સમગ્ર ભારતને ચેતના આપી જગાડ્યો છે.”
જયંતમુનિજીના પ્રવચનમાં વારંવાર તાળીઓ પડતી હતી અને હરિજન બંધુઓને લાગતું હતું કે ધાર્મિક વ્યાસપીઠ પરથી આપણને કોઈ ન્યાય આપી રહ્યું છે. સાવરકુંડલામાં આ સભા લાંબા સમય સુધી યાદગાર બની ગઈ. જયાબાઈની દીક્ષા :
કાશી અભ્યાસ માટે જવાની આજ્ઞા મળી ચૂકી હતી અને હવે વિહારની તૈયારી થઈ રહી હતી. વિ. સં. ૨૦૦૨ની ફાગણ સુદ પાંચમ તા. ૧૫-૩-૪૮નું વિહારનું મુહૂર્ત નક્કી કરવામાં આવ્યું. જયાબાઈ સ્વામીને દીક્ષા આપ્યા પછી ત્રીજા દિવસે પગ ઉપાડવાનો હતો. જયંતમુનિજી કહે છે :
અમારા કરતાં જયાબાઈ સ્વામી માટે આ કઠણ પળ હતી. પિતા-પુત્ર બંને એકસાથે દૂર ચાલ્યા જાય, સંત તરીકે પોતાનું કોઈ નહીં, એવો આભાસ નવ-દીક્ષિતને થાય તે સહજ હતું. અમે સમજાવ્યા કે પ્રભાબાઈ સ્વામી તમારી સાથે છે. મોટાંબહેન છે. તમારું બધું ધ્યાન રાખશે અને તેથી વધારે ઉજ્જમબાઈ સ્વામી સાથ્વી તરીકે ખૂબ ઉજ્વળ કીર્તિ ધરાવી જ્ઞાન-ધ્યાનથી શોભી રહ્યા છે. તેઓ વિશાળ હૃદયવાળા છે. સૌને પોતાની હૂંફ આપી શકે તેવા છે. પ્રભાબાઈ સ્વામી તેમનાં પ્રથમ શિષ્યા છે અને તેના પર ઉજમબાઈ સ્વામીની અપાર કૃપા છે. જેથી તમને જરા પણ દુ:ખ લાગશે નહીં.”
રચ્યો નવીન ઇતિહાસ 0 79