________________
જોરજોરથી “ચત્તારી મંગલમ્ બોલવાનું શરૂ કર્યું. માંગલિકના અવાજથી પેલો સાધુ પણ ચૂપ થઈ ગયો. જયંતીભાઈએ બે કલાકની અસહ્ય વેદના ભોગવી. માંગલિકના એકાવન પાઠ પૂરા થયા પછી ધીરે ધીરે વેદના શમવા લાગી. એ વખતે ત્રણચાર જુલાબ થઈ ગયા હતા. આવી ઠંડીમાં પણ વૈરાગી બહાર નીકળીને ઉચિત જગ્યાએ શૌચ માટે ગયા હતા. કચરો નીકળી જતાં પેટ હલકું થઈ ગયું.
ઠંડી પૂરજોશમાં હતી. પેટની વેદના શાંત થવાથી બળ આવ્યું. ચાર વાગે જયંતીભાઈ ફરીથી સાધુની ધૂણી પાસે આગ તાપવા લાગ્યા.
પેલો સાધુ બોલ્યો, “તુમ કૈસે નહીં મરા? ચલો, હમકો મુરદા ફંકના નહીં પડો.” એમ કહી ખડખડાટ હસવા લાગ્યો. તેણે જયંતીભાઈને અગ્નિ તાપવાની ફરીથી ના પાડી.
એની વાત સાંભળ્યા વિના વૈરાગીએ તડાકો કર્યો, “ચૂપ રહિયે ! અગ્નિ તાપનેસે ક્યા હોતા હૈ? હમારે પાસ ભી મંત્રબળ હૈ. હમ કિસી કો ભી ઠીક કર સકતે હૈ. અબ આપ જ્યાદા કુછ મત બોલના.”
આ કડક જવાબ સાંભળી સાધુ ચૂપ થઈ ગયો.
સવારે મુનીમ આવ્યો. તેણે ખબર-અંતર પૂછળ્યા, પણ નાસ્તો-પાણી દુર્લભ હતાં. તેણે બે કેળાં આપ્યાં. એક ગ્રહદશા ઊતરી ત્યાં બીજી ગ્રહદશાનો કઠોર ધક્કો વાગવાનો હતો. મુનીમે સમજાવ્યું કે આવી ઠંડીમાં તમારાથી અહીં રહી શકાશે નહીં. તમે ઘેર પાછા ચાલ્યા જાવ.
જયંતીભાઈ ઘણા નબળા થઈ ગયા હતા. તેમણે ઘેર પાછા ફરવાનો નિર્ણય કર્યો. મુનીમને કહ્યું કે ટિકિટના પૈસા નથી. ઘેરથી પણ હરિદ્વાર આવવા પૂરતા જ પૈસા લીધા હતા. એ એક પ્રકારની બાલિશતા હતી.
મુનીમે ઉપાય બતાવ્યો, “અહીં શેઠ પન્નાલાલની પેઢી છે. તે ઘણાને મદદ કરે છે. તમને ટિકિટના પૈસા અપાવવા પ્રયાસ કરીશ.” બંને પન્નાલાલ શેઠની ઑફિસે પહેલે માળે પહોંચ્યા.
મુનમે બધી વાત કરી. પન્નાલાલ શેઠ વીર્યા. “એ બદમાશ લડકે મા-બાપકો બિના પૂછે ભાગ કર ચલે આતે હૈ ઔર ભીખ માગકર મોજ ઉડાતે હૈં. ઇન્હેં કુછ નહીં દેના ચાહિએ. ચલે જાઓ!” હરિદ્વારની જેલમાં :
નિરાશ થઈ જયંતીભાઈ અને મુનીમ નીચે ઊતરતા હતા ત્યારે એક દુર્ઘટના થઈ. મિલિટરીના સાર્જન્ટ અને સિપાઈ દાદરો ચડી રહ્યા હતા. ૧૯૪૨ની લડતનું મોજું ચાલતું હતું. ખાદીધારી ઉપર સરકારની કડક નજર હતી. ખાદીધારી જયંતીભાઈને જોતા જ સાર્જન્ટ એકદમ અટકી ગયો. બંગાળના ક્રાંતિકારી ખુદીરામ બોઝનો એક સાગરીત હજુ પકડાયો ન હતો. તેનો ફોટો આ
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક n 48