________________
પડી. તે ઘોર હતાશાથી વીંટળાઈ ગયા. ખ્રિસ્તી સાધુઓ અને આપણા સાધુઓ અને મહંતોની દિનચર્યાનો તફાવત આઘાતજનક હતો. એક તરફ ઠાઠમાઠ વચ્ચે રહેતા મહંતો હતા અને બીજી તરફ પોતાના દેશથી હજારો માઈલ દૂર, જંગલમાં હાડમારી વચ્ચે સ્વેચ્છાએ સેવા કરી રહેલા મિશનરીઓ હતા!
મિશ્રાજીનો અજંપો વધી રહ્યો હતો. આપણા સમાજે વર્ણવ્યવસ્થાને નામે હજારો વર્ષથી આદિવાસીઓ, હરિજનો અને અન્ય પછાત જાતિઓ સાથે અન્યાય કર્યો છે. ભૂતકાળને ભૂલી જઈએ, પણ આઝાદીના આંદોલન સમયે ગાંધીજીએ શરૂ કરેલી સમાજસુધારાની ચળવળ શું આ રીતે હવાઈ ગયેલા ફટાકડાની જેમ ફૂસ થઈ જશે? હજારો નવજવાનોના બલિદાનનો શું આવો અંજામ આવશે? આપણા સાધુઓનું કર્તવ્ય શું પૂજાપાઠથી પૂરું થઈ જાય છે? મધ્યયુગમાં પછાતો મુસલમાન બની ગયા હતા. હવે આદિવાસીઓ શું ખ્રિસ્તી બની જશે? મિશ્રાજીની પીડા અસહ્ય થઈ ગઈ. આપણા સમાજ અને સાધુ-મહંતો પ્રત્યે તેમના રોષની જ્વાળા ભભૂકી ઊઠી.
સ્કૂલમાં કોઈ સાધુ ઊતર્યા છે તેવા સમાચાર મળતાં જ મિશ્રાજી આ સાધુઓની ખબર લેવા દોડી ગયા.
પછી તો મિશ્રાજીએ પણ શ્રી જયંતમુનિજીની વાતો સાંભળી. તેમને પણ સમજાયું કે આ સાધુઓ બીજાથી જુદા છે. મિશ્રાજીએ પણ મુનિશ્રી પાસે પોતાના વર્તન બદલ અફસોસ વ્યક્ત કર્યો.
શ્રી જયંતમુનિના હૃદય ઉપર આવા પ્રસંગોની ઘેરી અસર પડી. તેમનું મન એક પ્રકારની વિમાસણમાં પડ્યું. તેમણે પૂર્વ ભારતમાં વ્યાપક વિહાર કર્યો હતો. અહીંની પ્રજાના જીવનનો પણ તેમને ઊંડો અનુભવ થયો હતો. કરુણા અને સેવાનું જીવનમાં ચોક્કસ સ્થાન છે તેવી તેમને દઢ પ્રતીતિ થઈ. જૈન સાધુની આચારસંહિતાનું પાલન કરીને પણ સ્વકલ્યાણ સાથે પરકલ્યાણ થઈ શકે છે તેવો વિશ્વાસ થયો. તેમને લાગ્યું કે પરકલ્યાણ એટલે સભાખંડમાં પ્રવચનોની હારમાળા નહીં, પણ અંત્યજોની સેવા એવી વ્યાખ્યા થવી જોઈએ. તેમને સ્પષ્ટ લાગતું હતું કે જ્ઞાન જો ક્રિયામાં ન પરિણમે તો એ જ્ઞાન કોરું છે. આ ક્રિયા એટલે સેવા. જો કરુણા કાર્યમાં ન પરિણમે તો એ કરુણા શા કામની? જો કરુણાથી પીડિતોની પીડા ઓછી ન થાય તો એ કરુણાનો શો અર્થ?
આદિવાસીઓની પરિસ્થિતિ, સમાજની ઉપેક્ષા અને ખ્રિસ્તીઓની સેવાની ધગશ જોઈને શ્રી જયંતમુનિને લાગતું હતું કે બધા આદિવાસીઓ ટૂંક સમયમાં ધર્મપરિવર્તન કરી, ક્રિશ્ચિયન થઈ જશે. તેમને એ પીડા થઈ રહી હતી કે આંખ સામે આ તથ્ય દેખાતું હોવા છતાં કંઈ કરી શકતા ન હતા! શ્રી જયંતમુનિને સમજાયું કે મિશ્રાજીના આક્રોશના મૂળમાં તેમની અકળામણ અને હતાશા કામ કરી રહી હતી.
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 3 400