________________
શ્રી જયંતમુનિની સમતાની તેની ઉપર થોડી અસર થઈ. તે થોડો શાંત થયો. તેણે કહ્યું, “મારે તમારી કોઈ સેવા જોઈતી નથી. તમે સમાજ માટે શું કરો છો ?”
શ્રી જયંતમુનિએ ફરી સમજાવ્યું, “જૈન સાધુનું જીવન સમાજ માટે જ સમર્પિત હોય છે. અમારી પોતાની વ્યક્તિગત જરૂરિયાત ઓછામાં ઓછી હોય છે. અમે ગામેગામ વિચરણ કરીને આપણી સંસ્કૃતિને જીવતી રાખીએ છીએ અને સંસ્કારની જાળવણી કરીએ છીએ.”
એ માણસે પોતાની દલીલ અને આક્ષેપો ચાલુ રાખતાં કહ્યું, “એ તો તમે ઊંચી જ્ઞાતિવાળા માટે કરો છો. તમે આ આદિવાસીઓ માટે શું કરો છો ?”
શ્રી જયંતમુનિને થયું કે તેને કોઈ મોટી ફરિયાદ લાગે છે. મનનો ઊભરો નીકળી જશે તો આ માણસ શાંત થશે. એટલે શ્રી જયંતમુનિએ તેને જ બોલવાનો મોકો મળે એ રીતે વાત ચાલુ રાખતાં પૂછયું, “અમે નાતજાતના કોઈ ભેદભાવમાં માનતા નથી, તેમજ તમે ધારો છો તેવા સાધુ પણ નથી. તમે ઇચ્છતા હશો તો અમે અત્યારે જ ચાલ્યા જઈશું. પણ અમે એ પણ જાણવા માંગીએ છીએ કે તમને સાધુઓ માટે આટલો રોષ શા માટે છે. તમે અમને જણાવો તો બની શકે છે કે અમે કંઈક ઉપયોગી થઈ શકીએ.”
જયંતમુનિની સૌમ્ય વાણી અને સમતાની તેની ઉપર થોડી અસર થઈ. તે શાંત થયો. તેણે પોતાનો અનુભવ શ્રી જયંતમુનિને જણાવ્યો.
એ માણસનું નામ મિશ્રાજી હતું. તે આ સ્કૂલનો શિક્ષક હતો અને સ્કૂલની વ્યવસ્થા પણ સંભાળતો હતો. તે ગાંધીવાદી હતો અને તેણે આઝાદીની લડતમાં પણ ભાગ લીધો હતો. ગાંધીજીના રચનાત્મક કાર્યક્રમમાં તેને વિશ્વાસ હતો. ગાંધીજીની સેવા અને સર્વોદયની ભાવનાથી પ્રેરાઈને તે ગામડાંઓના ઉત્કર્ષમાં જોડાઈ ગયો હતો. છોટા નાગપુરના જંગલનાં ગામડાંઓ અને આદિવાસીઓના શિક્ષણને તેણે પોતાનું કાર્યક્ષેત્ર બનાવ્યું હતું.
તેને આશા હતી કે આઝાદી પછી એક નવો સૂરજ ઊગશે. સદીઓથી જેમની ઉપેક્ષા થઈ રહી છે તેવા આદિવાસીઓ માટે વિકાસનાં નવાં દ્વાર ખૂલશે, પરંતુ તેની આશા ઠગારી નીકળી. આદિવાસીઓ આઝાદી પછી આર્થિક અને સામાજિક રીતે વધારે પરતંત્ર થયા હતા. આદિવાસીઓ સરકારી ભ્રષ્ટાચાર અને ઠેકેદારોના લોભના ભોગ બની રહ્યા હતા. તેઓ માણસના ખોળિયામાં પશુનું જીવન જીવી રહ્યા હતા. ચારે તરફના શોષણ અને ત્રાસના વાતાવરણ વચ્ચે ફક્ત ખ્રિસ્તી મિશનરીઓ તરફથી માણસને છાજે તેવું વર્તન અને સહાનુભૂતિ જોવા મળતાં હતાં. એ લોકો જ આદિવાસીઓ માટે કંઈક કામ કરી રહ્યા હતા. મિશ્રાજીનું હૃદય ખળભળી ઊઠ્યું. તેમણે સ્વતંત્ર ભારતની જે કલ્પના કરી હતી તે ભાંગી
પીડ પરાઈ જાણે રે 0 399